Warto posadzić leszczynę

Gatunek ten można z powodzeniem uprawiać na skalę towarową w rejonach kraju ze średnią temperaturą roczną nie niższą niż 8⁰C. Szczególnie dobre warunki do uprawy leszczyny występują w województwach zachodnich, południowych oraz na Lubelszczyźnie. Wymagania dotyczące średnich temperatur rocznych sprzyjających uprawie spełniają również niektóre obszary województwa mazowieckiego i nowe nasadzenia warto zakładać przede wszystkim na tych terenach.

Pod względem warunków glebowych leszczyna nie jest gatunkiem szczególnie wymagającym, ale na glebach żyznych uzyskuje się wyższe plony. Nie należy jej sadzić na terenach podmokłych oraz suchych, piaszczystych. Wskazane jest, aby woda gruntowa utrzymywała się na poziomie 120-150 cm, a odczyn gleby powinien być zbliżony do obojętnego (pH 6,0-7,0). Kwatera powinna być też osłonięta od silnych wiatrów. Przy spadkach terenu należy unikać wystaw południowych, ze względu na występowanie tam na przedwiośniu dużych różnic temperatury między dniem i nocą, sprzyjających uszkodzeniom mrozowym.

Na 1 ha zaleca się sadzić - zależnie od siły wzrostu konkretnej odmiany - od 500 do 1000 drzewek. W celu uzyskania wyższych plonów już w pierwszych latach po posadzeniu można przykładowo posadzić 1000 drzewek w rozstawie 5 x 2 m i w przypadku nadmiernego zagęszczenia koron (zmniejszającego plonowanie) po kilku latach usunąć co drugie drzewo w rzędzie. W celu zapewnienia lepszego zapylenia zaleca się sadzenie 2-3 odmian, po kilka rzędów każdej odmiany ze względu na ułatwienie zbioru orzechów.

Leszczynę można prowadzić w formie krzewu złożonego z 3-4 konarów lub w formie drzewa na pniu wysokości 0,5 m z 2-3 lub 4 konarami (zależnie od rozstawy drzew). Forma drzewiasta jest bardziej polecana ze względu na łatwiejsze utrzymanie prawidłowego, otwartego na światło kształtu korony.

Polecane odmiany

Od wielu lat największym zainteresowaniem rynku cieszą się odmiany deserowe o dużych owocach. Na plantacje towarowe najbardziej warte polecenia są odmiany, których orzechy po dojrzeniu łatwo uwalniają się z okryw osłaniających i spadają pod drzewa, skąd można je sprawnie zebrać ręcznie lub za pomocą specjalnych maszyn. Do tej grupy odmian zaliczają się znane od lat : „Cosford", „Halle" (d. „Olbrzymi z Halle"), „Barceloński", „Gunslebeński", „Kataloński", „Siewka Jeevego", „Wczesny Długi" oraz polska odmiana czerwonolistna „Syrena". Wymienione odmiany wyróżniają się ponadto dużą plennością.

Odmiany: „Cosford", „Halle", „Barceloński", „Gunslebeński", „Siewka Jeevego" są jednocześnie dobrymi zapylaczami dla innych odmian.

Bardzo plenną odmianą jest „Webba Cenny" wytwarzająca duże atrakcyjne orzechy wymagające jednak wyłuskania z okryw. Do grupy odmian, których orzechy łatwo wypadają z okryw zaliczają się również wyróżniające się na plantacjach doświadczalnych odmiany amerykańskie: „Butler", „Ennis", „Fitzgerald 20", „Nonpareil", „OSU 20-58" („Oregon") oraz „Royal". Wymienione odmiany odznaczają się dużymi lub bardzo dużymi atrakcyjnymi orzechami.

Uprawa i zwalczanie szkodników

Pole pod plantacje leszczyny przygotowuje się podobnie jak pod inne rośliny sadownicze. Nawożenie powinno być prowadzone w oparciu o wyniki analiz glebowych. Przed sadzeniem wskazana jest uprawa roślin okopowych na oborniku (około 40-50 t/ha) lub mieszanki roślin motylkowatych na przyoranie. Jako uzupełnienie stosuje się nawozy mineralne: 50-150 kg K₂O/ha  i 50-150 kg P₂O₅/ha. Przez pierwsze 3-4 lata po posadzeniu wskazane jest najczęściej tylko nawożenie azotowe: 20-40 g N/m² wokół drzewek, w 2 lub 3 dawkach. Na plantacjach starszych nawożenie prowadzi się na całej powierzchni. Dawki powinny być ustalane na podstawie wyników analiz liści i gleby. Ilości orientacyjne wynoszą: 60-80 kg N/ha oraz 80-100 kg K₂O/ha. Coraz popularniejsze staje się również dokarmianie dolistne, szczególnie przy niedoborze mikroelementów.

Najwygodniejszą formą utrzymywania gleby na plantacjach leszczyny jest czarny ugór z wałowaniem gleby przed zbiorem orzechów, lub ugór herbicydowy na całej powierzchni utrzymywany na przykład za pomocą preparatów zawierających glifosat w mieszaninie z Chwastoxem Extra 300 SL.

Najgroźniejszym szkodnikiem leszczyny jest słonkowiec orzechowiec, ale coraz większe zagrożenie w ostatnich latach stanowi misecznik śliwowy. Wśród chorób najgroźniejsza jest monilioza. Asortyment środków ochrony leszczyny dopuszczonych w Programie Ochrony Roślin na 2009 rok obejmuje: Bulldock 025EC (misecznik śliwowy), Fastac 100 EC (misecznik śliwowy, słonkowiec orzechowiec, gąsienice zjadające liście, mszyce), Decis 2,5 EC (słonkowiec orzechowiec, gąsienice zjadające liście, mszyce), Patriot 2,5 EC (słonkowiec orzechowiec) oraz fungicydy zwalczające moniliozę: Pomarsol F80 WG, Thiram Granuflo 80 WG, Sadoplon 75 WP, Dithane NeoTec 75 WG, Manconex 80 WP.

Zbiór

Plonowanie plantacji leszczynowych jest zmienne i w dużej mierze zależy od przebiegu pogody w lutym i marcu - w czasie kwitnienia tego gatunku. Na plantacjach 7-8 letnich uzyskuje się w naszym kraju przeciętnie około 2 ton orzechów z hektara. Duży wpływ na plonowanie ma też odpowiednie nawożenie plantacji oraz skuteczne zwalczanie chorób i szkodników.

Okres zbioru leszczyny przypada na wrzesień i październik. Dojrzewanie orzechów jest nierównomierne i wymaga 2-3 krotnego zbioru. Coraz częściej zbiór ręczny wspomagany jest przez maszyny: otrząsarki i dmuchawy. Orzechy przeznaczone do bezpośredniego spożycia powinny być czyste, posortowane i estetycznie opakowane. Przeznaczone do dłuższego przechowania muszą być dobrze wysuszone (suszarnie wentylatorowe) w temperaturze około 35⁰C. Po wysuszeniu mogą być przechowywane w raszlowych workach lub ażurowych skrzynkach w suchych pomieszczeniach z możliwością nadmuchu. Wymagana jest temperatur zbliżona do 0⁰C i wilgotność względna powietrza wynosząca około 75%, orzechy można przechować nawet do 2 lat.

Na koniec warto przypomnieć, że spożywanie orzechów laskowych wpływa wyjątkowo korzystnie na sprawne funkcjonowanie organizmu człowieka, zwłaszcza układu krążenia. Szczególnie cennymi składnikami orzechów laskowych są nienasycone kwasy tłuszczowe, magnez oraz witamina E. Orzechy laskowe mają wysoką wartość kaloryczną, 100 g orzechów to ok. 630 kcal.

Z leszczyny mamy też inne korzyści. Nadaje się ona na żywopłoty i osłony przeciwwiatrowe. Ze względu na walory estetyczne, szczególnie odmian czerwonolistnych,  można ją sadzić w ogrodach przydomowych i na działkach.

Zbigniew Piper

MODR Oddział Warszawa