Szkodniki kukurydzy
Coraz większa powierzchnia uprawy oraz postępujące ocieplenie klimatu sprzyjają rozprzestrzenianiu się i pojawianiu nowych szkodników tej cennej rośliny. Oprócz szkodliwości bezpośredniej wiele szkodników powoduje także szkodliwość pośrednią polegającą na tym, że spowodowane przez nie uszkodzenia mechaniczne ułatwiają zainfekowanie roślin grzybami i wirusami wywołującymi wiele groźnych chorób.
Omacnica prosowianka - to najgroźniejszy szkodnik kukurydzy. Jest nim ciepłolubny motyl o rozpiętości skrzydeł od 25 do 30 mm. Najbardziej szkodliwe są gąsienice: barwy cielistej z brązowymi plamkami na każdym segmencie oraz ciemną „przepaską" na grzbiecie. Wylot motyli następuje wiosną, zapłodnione samice składają jaja w czerwcu na spodniej stronie liści. Larwy początkowo żywią się pyłkiem, następnie żerują pod pochwami liści lub pomiędzy liśćmi okrywowymi kolb, po czym wchodzą do wnętrza pędów i kolb, gdzie wygryzają chodniki i komory. Uszkodzone łodygi ulegają złamaniu najczęściej w 2 i 3 międzywęźlu. Część gąsienic żeruje na kolbach uszkadzając też miękkie ziarniaki. Objawy żerowania najbardziej widoczne są pod koniec sierpnia w postaci otworów o średnicy od 3 do 4 mm i wyrzuconych przez nie białych trocin. Otwory te ułatwiają infekcję wtórną głowni guzowatej i innych chorób grzybowych. W jednej roślinie może żerować nawet kilkanaście gąsienic. Część z już dorosłych gąsienic zimuje, a część przepoczwarza się jeszcze w tym samym roku dając początek drugiemu pokoleniu.
Na wielu plantacjach w rejonach intensywnej uprawy kukurydzy gąsienice omacnicy uszkadzają od 50 do 100 proc. roślin, a straty w plonach ziarna mogą sięgać nawet 30 proc. Przeciwko temu szkodnikowi zaleca się stosowanie insektycydów granulowanych oraz zabiegów opryskiwania roślin preparatem Karate Zeon 050 CS w dawce 0,2 l/ha. W wypadku silnego występowania szkodnika należy zastosować dwa zabiegi. Zaleca się także na plantacjach, i w ich najbliższym sąsiedztwie, zwalczanie chwastów o grubych łodygach, gdyż to właśnie w nich zimują gąsienice. Zawsze bezpośrednio po zbiorze kukurydzy należy rozdrobnić resztki roślin i głęboko je przyorać.
Drutowce - to groźne szkodniki glebowe. W okresie kiełkowania nasion uszkadzają ziarniaki i kiełki, a także częściowo lub całkowicie przegryzają korzenie - w wyniku czego młode siewki kukurydzy więdną i obumierają. Szkody powodowane przez drutowce można ograniczyć nie uprawiając kukurydzy w pobliżu lasów, krzewów, grup drzew oraz w następstwie po trawach i wieloletnich motylkowych. Głęboka orka i częste spulchnianie gleby ogranicza występowanie tego szkodnika. Jego zwalczanie polega na stosowaniu zapraw nasiennych, np. preparatu Gaucho 600 FS w dawce 0,5-0,6 litra / 100 kg nasion.
Rolnice - to nowy szkodnik glebowy. Występowały w glebie od wielu lat, lecz do niedawna ich szkodliwość była mała. Ale ocieplenie klimatu, a także wiele uproszczeń agrotechnicznych stosowanych przez rolników spowodowały, że liczebność rolnic gwałtownie rośnie. W ubiegłym roku, bardzo im sprzyjającym, na niektórych plantacjach powodowane przez nie straty dochodziły do 30 proc.
Samice składają jaja do ziemi lub bezpośrednio na roślinie żywicielskiej. Gąsienice są nagie i żerują zazwyczaj w nocy. Ich cechą charakterystyczną jest spiralne zwijanie się w czasie spoczynku lub w razie zaniepokojenia. Młode żerują na nadziemnych częściach roślin, starsze kryją się w glebie, gdzie uszkadzają korzenie lub wychodzą w nocy na powierzchnię i podgryzają rośliny u nasady a uszkodzone szyjki korzeniowa powodują, że roślina przewraca się i zamiera. Stadium zimującym rolnic są gąsienice zagrzebane na głębokości od 10 do 25 cm . Przepoczwarzają się pod powierzchnią gleby.
W zwalczaniu rolnic stosuje się zabiegi opryskiwania roślin preparatem Fastac 100 EC w dawce 0,15 l/ha, Karate Zeon 050 CS w dawce 0,15-0,2 l/ha lub Ripcord Super 050 EC w dawce 0,3l/ha . Zabieg należy wykonać w godzinach wieczornych, gdy gąsienice wychodzą z ukrycia na żer. Występowanie rolnic ogranicza też częste spulchnianie gleby.
Mszyce - w latach wilgotnych i ciepłych kukurydza może być uszkadzana przez liczne kolonie mszyc, a na jednej roślinie można ich zaobserwować nawet kilka tysięcy. I postacie dorosłe, i larwy, uszkadzają rośliny wysysając soki z komórek nadziemnych organów kukurydzy - szczególnie z pochwy i blaszki liściowej. To powoduje zachwianie gospodarki wodnej roślin. W jednym sezonie wegetacyjnym (zależnie od gatunku mszyc) może się rozwijać od ośmiu do dwunastu pokoleń tych owadów.
Ich rozwojowi sprzyja jednostronne nawożenie plantacji azotem. Przeciwko mszycom zaleca się stosowanie zapraw nasiennych - preparatu Gaucho 600 FS w dawce 0,5-0,6 l/100 kg oraz zabiegów opryskiwania roślin-preparatem Karate Zeon 050 CS w dawce 0,1 l/ha.
Ploniarka zbożówka - to równie groźny szkodnik. W ubiegłym roku, po kilku latach mniejszego nasilenia, jego larwy na lokalnych plantacjach uszkodziły do 40 % roślin. Objawami żerowania były niewielkie przejaśnienia na liściach oraz deformacja blaszek liściowych. Te objawy najlepiej widoczne są w fazie od 5 do 6 liści. Średnie straty w plonach ziarna powodowane przez ploniarkę zbożówkę wynoszą około 10 %. Przed uszkodzeniami skutecznie chroni stosowanie zapraw nasiennych Gaucho 600 FS w dawce 0,5-0,6 l/100 kg ziarna lub Mesurol 500 FS w dawce 1 l/100 kg lub - jeśli ziarno nie zostało zaprawione - należy zastosować w fazie 2 - 3 liści zabiegi opryskiwania roślin preparatem Karate Zeon 050 w dawce 0,1l/ha.
Zakładanie plantacji kukurydzy w pobliżu upraw jęczmienia ozimego i użytków zielonych zwiększa liczebność ploniarki. Natomiast siew kukurydzy w początkowym okresie optymalnego terminu oraz prawidłowa agrotechnika ograniczają uszkodzenia. W rejonach silnie zagrożonych przez ploniarkę należy wysiewać nasiona mieszańców mniej na nią podatnych.
Śmietka kiełkówka - jej występowaniu i wielkości populacji sprzyjają uproszczenia agrotechniczne. Larwy szkodnika uszkadzają nasiona i kiełki. Najczęściej atakowane są liścienie i wierzchołek wzrostu. Szkodnik występuje w całym kraju na glebach wilgotnych i próchnicznych, szczególnie w rejonach uprawy warzyw. W ciągu roku może rozwijać się od 2 do 3 pokoleń. Największe szkody powodują larwy pierwszego pokolenia żerujące na najmłodszych roślinach. Przeciwko śmietce kiełkówce należy stosować zaprawianie nasion, a na ograniczenie jego liczebności korzystnie wpływa dokładne przeorywanie obornika, wczesne przygotowanie gleby pod siew oraz stosowanie racjonalnego nawożenia mineralnego.
Zachodnia stonka korzeniowa - jest ważnym szkodnikiem ze względu na status organizmu kwarantannowego. Największą szkodliwością wykazują się larwy tego chrząszcza. Żyją w glebie, gdzie żerując na korzeniach kukurydzy przechodzą trzy linienia, a następnie przepoczwarzają się w komorach ziemnych. Powodują uszkodzenia, których skutkiem jest zahamowanie lub zakłócenie wzrostu rośliny, a nawet jej zamieranie lub wyleganie. Dorosłe owady odżywiają się głównie pyłkiem i znamionami kwiatów kukurydzy, lub pyłkiem innych roślin z rodziny traw czy motylkowych. W ciągu roku stonka kukurydziana rozwija jedno pokolenie, a stadium zimującym są jaja zakopane w glebie na głębokości około 15 cm.
Gatunek ten pojawił w Polsce w roku 2005 i stale powiększa zasięg występowania. Obecność stonki korzeniowej stwierdzono w 9 województwach południowej i zachodniej Polski. Zasady zwalczania tego szkodnika zawarte są w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 21 sierpnia 2007 roku „w sprawie zwalczania i zapobiegania rozprzestrzenianiu się zachodniej kukurydzianej stonki korzeniowej." Aktualnie nie ma zarejestrowanego żadnego preparatu przeznaczonego do jej zwalczania, dlatego należy uważnie śledzić informacje o możliwościach jego chemicznego niszczenia podawane przez Państwową Inspekcję Ochronę Roślin i Nasiennictwa.
Chcąc zapobiec stratom w plonach kukurydzy należy stosować łącznie wiele metod zwalczania agrofagów. Bardzo ważnym sposobem ochrony kukurydzy przed chorobami i szkodnikami jest optymalna agrotechnika uprawy. Siew kukurydzy w wieloletnim zmianowaniu z innymi roślinami uprawnymi obniża liczebność szkodników i występowanie chorób. Istotne jest także zwalczanie chwastów, stosowanie podorywki i głębokiej orki, a w przypadku zagrożenia masowym wystąpieniem szkodników użycie odpowiednich środków chemicznych.
Należy przyznać, że ochrona kukurydzy przed szkodnikami jest trudna z uwagi na bardzo mały asortyment środków ochrony roślin. Jest to związane z unijnym przeglądem substancji aktywnych oraz skomplikowanym procesem ich rejestracji.
Wojciech Szymborski
MODR PZD Mława
Literatura:
- Agroserwis : Kukurydza-nowe perspektywy
- Zalecenia ochrony roślin
- Farmer: Ochrona roślin-szkodnik w kukurydzy