Zakładamy sad przydomowy

Własny sad przydomowy ma niezaprzeczalnie wiele zalet i przy dobrym zaplanowaniu nasadzeń pozwala spożywać świeże owoce niemal przez cały rok, wykonywać smaczne przetwory oraz czerpać ogromną radość z pracy i sukcesów w uprawie. Prawidłowe obsadzenie sadu przydomowego drzewkami i krzewami owocowymi wbrew pozorom nie jest jednak łatwe. Przy nasadzeniach roślin sadowniczych należy wystrzegać się miejsc, w których mogą tworzyć się zastoiska mrozowe (zamknięte obniżenia terenu) oraz miejsc o zbyt wysokim poziomie wody gruntowej. Przy uprawie drzew karłowych woda gruntowa dopuszczalna jest na głębokości około 1m, a krzewów owocowych około 70cm.

Drzewa i krzewy owocowe najlepiej rosną i owocują na glebach gliniasto-piaszczystych, średnio zwięzłych, próchnicznych i zasobnych w wodę. Gleby zbyt lekkie można jednak wzbogacić w próchnicę dodając do nich kompost czy obornik. Najodpowiedniejszy odczyn gleby
to pH 5,5-6,5, za wyjątkiem borówki wysokiej, która wymaga gleby kwaśnej (pH 3,5-4,5).

***

Często sad przydomowy zakładamy na miejscu, gdzie wykarczowano stare nasadzenia. W tym przypadku może nastąpić zjawisko tzw. zmęczenia gleby, spowodowane obecnością w podłożu szkodliwych nicieni, mikroorganizmów i wydzielin korzeni. Objawia się to zahamowaniem wzrostu roślin po posadzeniu. Zmęczenie gleby najczęściej obserwuje się przy nasadzeniach jabłoni, grusz, czereśni i truskawek. Najlepszym wyjściem w tym wypadku jest zasianie roślin na zielony nawóz (gorczyca, łubin, facelia) i przekopanie ich z ziemią. Dobrze jest również zastosować obfite nawożenie obornikiem.

Do sadzenia w ogródku przydomowym poleca się drzewka karłowe i półkarłowe, ponieważ tworzą korony niewielkich rozmiarów, wolno rosną i wchodzą w okres owocowania już w 2-3 roku
po posadzeniu. Przy uprawie rzędowej  - przy odmianach karłowych i półkarłowych - zachowujemy odległość między roślinami do 2-3m, pomiędzy krzewami owocowymi od 1m (agrest, porzeczka)
do 30cm (truskawka).

***

Istotnym zagadnieniem przy planowaniu nasadzeń roślin sadowniczych jest zjawisko samo-
i obcopylności. Samopylne są w większości wiśnie (za wyjątkiem kilku odmian np. Panda, Groniasta
z Ujfehertoi), brzoskwinie, morele, agrest oraz maliny. Rośliny obcopylne wymagają do zapylenia pyłku innej odmiany i należą do nich przede wszystkim jabłonie, grusze, czereśnie, większość śliw oraz niektóre odmiany porzeczek. Posadzenie w bliskim sąsiedztwie kilku odmian grusz stwarza lepsze warunki do ich owocowania, ponieważ kwiaty grusz wytwarzają małą ilość nektaru, co nie sprzyja odwiedzaniu ich przez pszczoły.

Sad przydomowy zakładamy po to, by zaspokoić potrzeby własnej rodziny. Jeśli dysponujemy odpowiednim pomieszczeniem przystosowanym do przechowywania owoców, możemy posadzić
nim też odmiany późne. Owoce najlepiej przechowuje się w pomieszczeniach o temperaturze zbliżonej do 0^oC i wilgotności około 90%. Przy braku takiego pomieszczenia należy tak dobrać gatunki
i odmiany, aby na bieżąco spożywać świeże owoce, a nadwyżki wykorzystać na domowe przetwory.

***

Planując ilość i rodzaj nasadzeń drzew i krzewów owocowych w sadzie przydomowym należy przede wszystkim zwrócić uwagę na upodobania „smakowe” członków rodziny. Dla przeciętnej, czteroosobowej rodziny należy przewidzieć: 4-6 szt. jabłoni, po 1-3 szt. czereśni, wiśni, grusz, śliw, brzoskwiń, po 4 szt. porzeczki czarnej i czerwonej oraz agrestu, maliny 10–20 szt., truskawki 50–60 szt., dodatkowo można wprowadzić borówkę wysoką (3-4 szt.), jagodę kamczacką, aronię, poziomki, jeżynę bezkońcową, czy z rzadziej uprawianych roślin - dereń jadalny.

Przy planowaniu nasadzeń należy zwrócić uwagę na porę dojrzewania poszczególnych gatunków
i odmian, aby przez cały sezon cieszyć się świeżymi owocami, a równocześnie mieć czas na zbiór oraz ich przetwarzanie. Ponieważ w sadach przydomowych staramy się w jak najmniejszym stopniu stosować metody chemiczne zwalczania chorób i szkodników, należy wybierać odmiany odporne
i mało wrażliwe na choroby, utrzymywać rośliny w dobrej kondycji (odpowiednie nawożenie, ściółkowanie podłoża, ochrona przed uszkodzeniami mrozowymi oraz gryzoniami). Najbogatsza oferta drzewek i krzewów owocowych jest dostępna jesienią i ta pora sadzenia roślin sadowniczych jest dla nich korzystna.

Oto przykładowy dobór odmian do sadu przydomowego:

Jabłonie:

odmiany wczesne - Oliwka Żółta (Papierówka), Geneva Elary, Waleria

odmiany średniowczesne – Witos, Sawa, Melfree

odmiany późne – Rubinola, Topaz, Golden Delicious

Grusze:

odmiany wczesne – Faworytka (Klapsa), Red Faworytka

odmiany średniowczesne – Bonkreta Wiliamsa, Red Bonkreta Wiliama, Konferencja

odmiany późne – Carola, Komisówka, Triumf Packhama, General Leclerc

Wiśnie:

odmiany wczesne - Northstar, Sabina, Wczesna Ludwika (tzw. szklanka)

odmiany średniowczesne - Groniasta z Ujfehertoi, Kelleris 16, Panda, Lucyna

odmiany późne – Łutówka

Czereśnie:

odmiany wczesne – Rivan, Wczesna Riversa

odmiany średniowczesne - Burlat, Karesova, Vanda, Vega

odmiany późne - Büttnera Czerwona, Kordia, Van, Regina, Sam

Śliwy:

odmiany wczesne – Sanctus, Hubertus, Cacanska Rana

odmiany średniowczesne - Renkloda Ulena, Węgierka Wczesna, Renkloda Althana, Węgierka Dąbrowicka, Cacanska Lepotica

odmiany późne - Oneida, Węgierka Zwykła

Brzoskwinie:

Harnaś, Iskra, Inka

Morele:

Węgierska Wczesna, Somo

Maliny jesienne:

Polka, Poranna Rosa, Polana

Porzeczka czarna:

Ceres, Tisel, Ruben, Tines, Ben Hope, Ben Tirran

Porzeczka czerwona:

Jonkheer van Tets, Detvan, Rolan, Tatran

Agrest:

Kati, Invicta, Niesłuchowski, Pax, Captivator (odm. bezkolcowe)

Truskawka:

Kama, Kent, Dukat, Real, Senga Sengana

Winorośl:

Aurora, Bianca, Muskat Odeski

Anna Matyszczak