Uprawa mięty pieprzowej

Jak i gdzie można założyć plantację mięty? W jaki sposób rozmnażać sadzonki? Jak ją uprawiać i dokonać zbioru? Czy taka plantacja jest opłacalna? Na te i wiele innych pytań odpowiada specjalistka z MODR w Warszawie Oddział w Ostrołęce - Barbara Eibin.

Mięta pieprzowa (Mentha piperita) jest wieloletnią byliną z rodziny wargowych dochodzącą do 90 cm wysokości. Powstała ze skrzyżowania mięty zielonej i mięty nadwodnej. Jako mieszaniec nie wytwarza kiełkujących nasion i jest rozmnażana wegetatywnie.

Łodygi ma gładkie, czterokanciaste, jedne wzniesione i bogato ulistnione, inne płożące się. Te ostatnie zwane rozłogami mają zdolność ukorzeniania się i wydawania nowych pędów, dlatego wykorzystywane są do produkcji rozsady. Łodyga  mięty posiada liście naprzeciwległe, ogonkowe, jajowate i ostro pikowane, natomiast kwiaty drobne i fioletowe.

Obecnie, mięta pieprzowa jest uprawiana na całym świecie jakoroślina leczniczai przyprawowa. W Polsce uprawiana jest głównie odmiana angielska Mitcham [czyt. Miczam] - czarna mięta pieprzowa. Powstała ona jako naturalna krzyżówka kilku gatunków mięty rosnących dziko w Anglii.

Wymagania glebowe

Mięta pieprzowa wymaga gleb próchnicznych, przepuszczalnych, wilgotnych i zasobnych w wapń (np. lessy, czarnoziemy, rędziny). Optymalne pH to 6,0 - 7,5. Na glebach zakwaszonych należy zastosować wapnowanie w ilości 1,5 - 2,5 t CaO/ha, które przeprowadza się pod przedplon lub jesienią przed założeniem plantacji.

Najlepszym przedplonem dla mięty są: rośliny okopowe i warzywa na oborniku, rzepak oraz rośliny motylkowe przyorane na zielony nawóz.

Zakładając plantację należy bardzo starannie przygotować pole, bowiem mięta wymaga gleby wysokiej czystości. Jesienią należy przeprowadzić głęboką orkę, natomiast wiosną włókowanie i bronowanie. Należy bardzo starannie oczyścić pole z chwastów, zwłaszcza rozłogowych, ponieważ roślina posiada silny system korzeniowy składający się z głęboko sięgających korzeni i rozłogów (pewnego rodzaju kłączy).

Założenie plantacji

Miętę pieprzową uprawia się wyłącznie z sadzonek. Do ich produkcji zwykle używamy rozłogów (nieco podobnych do kłączy perzu). Używane są zarówno rozłogi nadziemne jak i podziemne oraz ukorzenione wiosenne odrosty. Zaobserwowano, że mięta bardzo dobrze rozkrzewia się i formuje w rzędy.

Aby założyć plantację należy przygotować matecznik z niewielkiej ilości roślin wcześniej zasadzonych i utrzymywać go w dobrej kondycji (wolny od chwastów). Ten niewielki rozsadnik może stanowić bazę dla intensywnej produkcji sadzonek na większe areały. Można też nabyć rozłogi u innych rolników lub wyspecjalizowanych producentów.

Do kopania sadzonek najlepiej przystąpić wiosną i wówczas rozsadzać je w miejsca stałej plantacji. Do założenia plantacji wykorzystuje się 10-12 cm sadzonki rozłogowo-pędowe (o grubości 3-5 mm, posiadające co najmniej 3 węzły z zaczątkami korzeni) w liczbie około 150 tys./ha.

Wysadzanie przeprowadza się wprost do gruntu w następujących terminach: koniec marca, kwiecień, maj lub w terminie jesiennym - sierpnień/wrzesień. Sadzonki wysadza się w rowki co 10 - 20 cm jedną od drugiej, na głębokość 5-8 cm i w rzędy o odstępach co 30-40 cm. Można też po prostu rozłogi rozsypać na polu, a następnie przy pomocy talerzówki przysypać je ziemią na kilka centymetrów głębokości. Brak rzędów nie jest problemem, gdyż już w drugim roku mięta krzewiąc się intensywnie gęsto zarasta całe pole. Tak założoną plantację możemy użytkować od 3 do 5 lat. Mięta po 3-letniej uprawie pozostawia po sobie glebę w złej strukturze, zachwaszczoną oraz  wyczerpaną, dlatego też przerwa w uprawie tej rośliny powinna trwać 4-5 lat.

Nawożenie

Mięta jest gatunkiem o wysokich wymaganiach pokarmowych. Plantacje zakłada się zwykle w drugim roku po oborniku i jego dawce 30-40 t/ha, danym pod przedplon. Nawożenie organiczne, które traktuje się jako podstawowe, uzupełnia się nawożeniem mineralnym w zależności od przedplonu i żyzności gleby. Nie należy gleby przenawozić, gdyż nadmiar azotu zwiększa wrażliwość roślin na wymarzanie i porażenie rdzą. W nawożeniu azotem nie należy stosować siarczanu amonu, ponieważ powoduje niższy plon oraz niższą zawartość olejku eterycznego.

Pielęgnacja

Mechaniczna pielęgnacja plantacji mięty polega na kilkakrotnym opielaniu, ale najlepiej jest połączyć pielęgnację z nawożeniem pogłównym. Wiosną plantację należy jak najwcześniej zabronować.

Od drugiego roku uprawy rośliny należy przyorać na głębokość  8-10 cm, celem zabezpieczenia na zimę lub przykryć je grubą warstwą kory czy gałęzi.

Z chwastami można również walczyć z pomocą herbicydów, ale fakt ten musi być skonsultowany z ekspertem, gdyż wymogi jakościowe wciąż rosną, a zanieczyszczenie partii pestycydami może ją zdyskwalifikować.

Dopuszcza się do walki z chwastami:

- w I roku plantacji:

a)    7-10 dni przed sadzeniem, np. Sinbar 80 WP  (dawka 1-1,5 kg/ha),  Azogard 50 WP (dawka 1,0 -2,0 kg/ha)

b)     po posadzeniu i przykryciu rozłogów, np. Afalon 50 WP i Sinbar 80 (dawka 1-1,5 kg/ha),

c)     po rozpoczęciu wegetacji, Fusilade Forte 150 EC (na chwasty jednoliścienne)  w dawce 0,75-1,0 l/ha),

d)     po 6 miesiącach wegetacji XI-XII, Kerb 50 WP (dawka 2,0-3,0 kg/ha) lub Kerb 500 SC (dawka 2,0-3,0 l/ha),

- od II roku plantacji i w następnych latach użytkowania - po rozpoczęciu wegetacji roślin - Fusilade Forte 150 EC w dawce 2,0-2,5 l/ha

Najgroźniejszą chorobą w uprawie jest rdza mięty. Preparaty dopuszczone do walki z tą chorobą to m. in.: Baycor 25 WP (1,2 kg/ha), Dithane Neo Tec 75 WG (1,8 kg/ha), Domark 100 EC.

Natomiast najczęstszymi szkodnikami plantacji mięty pieprzowej są: pchełki, stonka ziemniaczana, zmienniki, skoczkowate i tarczyk zielony. Z chwilą pojawienia się szkodników lub stwierdzenia uszkodzeń należy opryskiwać rośliny preparatami zgodnie z aktualnym Programem Ochrony Roślin.

Zbiór

Mięta jest zbierana z pól dwa razy w roku, a  z deszczowanych pól nawet  3-4 razy. Ziele mięty powinno być ścinane w okresie pierwszych kwiatostanów. Gwarantuje to wysoki plon i najwyższą zawartość olejku w surowcu.

W pierwszym roku dokonuje się przeważnie jednego zbioru, a w latach następnych dwóch. Pierwszy zbiór przypada w czerwcu, drugi zaś na przełomie sierpnia i września.

Liście obrywa się bezpośrednio na polu, wybierając zdrowe, nie porażone rdzą. Można również uzyskiwać liście przez omłot suchego ziela, a następnie oddzielenie łodyg. Liście całe i uzyskane z omłotu powinny mieć zieloną barwę. Najbardziej polecaną i najnowszą technologią zbioru jest zastosowanie przyczepy tnąco-zbierającej, co pozwala na uniknięcie kontaktu z ziemią, a tym samym poprawia się jakość surowca. Dodatkowo taka przyczepa, stosowana również do ścinania innych zielonek, obsługiwana jest przez tylko jedną osobę.

Ewentualnie cięcie wykonujemy kosiarką samobieżną, ciągnikową kosiarką listwową lub w najgorszym przypadku kosiarką rotacyjną na wysokości 5 – 7 cm nad ziemią. Ta ostatnia niestety zanieczyszcza miętę drobnymi kamieniami i ziemią. Zwykle nie zostawiamy ściętej masy na plantacji. Miętę należy zebrać z pola i przewieźć do suszarni naturalnej, a przyczepa tnąco-zbierająca znacznie to ułatwia.

Należy pamiętać, iż suszenie ziela nie powinno odbywać się na słońcu lub na otwartej przestrzeni, gdyż grozi to utratą koloru i olejku. Zwykle w praktyce dobrze sprawdza się suszenie zbioru w wolnych stodołach, rzadziej na kozłach. Fachowo zaleca się suszenie mięty w suszarniach termicznych. Miętę należy suszyć w temperaturze 35 – 40⁰ C, w warstwie 2,5 kg/m² sita zwykle na suszarni podłogowej z zastosowaniem wentylatora, często bez konieczności używania nagrzewnicy. Sztuczne źródło ciepła jest jednak niezbędne dla plantacji kilkuhektarowych, kiedy w momencie zbioru mamy do czynienia z ogromną ilością masy zielonej.

Wstępna kalkulacja

Plon ziela wynosi od 3 - 5 ton z 1 ha na rok. By zapobiec ewentualnym stratom należy pamiętać o wykonywaniu oprysków przeciw szkodnikom, które mogą pojawić się na plantacjach i zagrażać roślinom. Oprysków można dokonać tylko we wczesnej fazie rozwoju roślin i po konsultacji z ekspertem.

Uzyskana cena w dużej mierze zależy od jakości ziela, a jej wyznacznikami są: kolor, zawartość olejku oraz zanieczyszczenie pestycydami. Przy zachowaniu reżimu technologicznego łatwe jest jednak wyprodukowanie mięty bardzo dobrej jakości. Cena waha się od 3,00 do 6,00 zł za kilogram, a znaczna jej różnica wynika tylko z jakościowej przydatności surowca.

Składniki lecznicze i zastosowanie

Niezwykły smak i aromat mięty powodują, że jest to najpopularniejsza roślina ziołowa w Polsce. Surowcem, który wykorzystujemy z mięty są liście i ziele.Liść mięty zawiera m.in.: ponad 1,5% olejku, którego głównym składnikiem (powyżej 50%) jest mentol; ponadto w liściu występują garbniki, gorycze, witamina C, prowitamina A, flawonidy i inne związki. Charakterystyczny mentolowy, piekący smak pozwala na wszechstronne zastosowanie oraz kamuflaż nieznośnych woni i aromatów w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym.

Sposób w jaki możemy wykorzystać ziele mięty jest wieloraki i zależy od potrzeb indywidualnych. W kuchni może ono stanowić przyprawę do wielu potraw. Nasze upodobania smakowe pozwalają łączyć je z mięsem, rybami, napojami chłodzącymi, alkoholami i wykorzystać jako menthol wraz z tytoniem.

Mięta rozpowszechniona w swym lekkim smaku działa uspokajająco i zmniejsza ból. Jest jedną z najdawniej znanych roślin leczniczych w różnych kręgach kulturowych. Współczesna medycyna poleca stosowanie naparów z mięty pieprzowej w zaburzeniach czynności przewodu pokarmowego, charakteryzujących się takimi objawami, jak odbijanie, nudności, zgaga, wzdęcia, brak łaknienia itp. Stosowane są one również przy niedostatecznym wydzielaniu soków trawiennych, nadkwaśności soku żołądkowego itp. Polecane są także w schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego, przebiegających z niedostatecznym wydzielaniem żółci lub niedostatecznym jej wypływie.

Mięta działa także przeciwpasożytniczo i przeciwskurczowo, natomiast na nieuszkodzoną skórę działa przeciwświądowo. Stosowana bywa również jako środek uspokajający w produkcji mieszanek ziołowych. Mentol i olejek miętowy stanowią składniki licznych preparatów leczniczych. W przemyśle mentol i olejek miętowy używane są w znacznych ilościach do produkcji likierów, cukierków, gumy do żucia, past do zębów, aromatyzowania papierosów itp.

Barbara Eibin

MODR w Warszawie

Oddział w Ostrołęce

Literatura:

1. Brigitte Klainod, Fridhelm Stricker – Mięta – Lekarstwo, kosmetyk, przyprawa. Praktyczne zastosowanie

2. Jan Volak, Jiri Stodola – Rośkiny lecznicze

3. Uprawa mięty pieprzowej.  Agrochemia. Warszawa Nr 09/2004

4. Materiały szkoleniowe - „Uprawa  ziół metodami ekologicznymi”. Radom 2005

5. „Zalecenia Ochrony Roślin na lata 2008-2009”. IOR – Poznań

Przyg. A.D.