Ćma bukszpanowa - nowy, groźny szkodnik w naszych ogrodach

To gatunek zawleczony do Europy z Dalekiego Wschodu. W Polsce pojawił się kilka lat temu, początkowo na południu kraju, ale szybko przemieszcza się na północ.

Jest szkodnikiem wyjątkowo żarłocznym, bardzo szybko rozprzestrzenia się a do tego nie posiada naturalnych wrogów. Ćma bukszpanowa, zwana także ćmą azjatycką, trafiła w naszym kraju na dogodne warunki termiczne i wilgotnościowe a łagodne zimy sprawiają, że w ciągu roku może mieć aż trzy pokolenia.

Dorosły osobnik - motyl nie jest szkodliwy, przy rozłożonych skrzydłach mierzy około 4 cm. Jego skrzydła są białe z brązowym obrzeżem lub jasnobrązowe. Dorosłe osobniki mogą latać od kwietnia do września, a przy ciepłej pogodzie - nawet do października. Warto wiedzieć, że motyle ćmy bukszpanowej podążają w kierunku źródeł światła, dlatego łatwo je zaobserwować w ogrodzie wieczorem, przy włączonej lampie. Składają  jaja na spodniej stronie liści, głęboko wewnątrz krzewów bukszpanu. Z jaj wylęgają się larwy, które z czasem przekształcają się w gąsienice (jasnozielone z brązowymi paskami). Żarłoczne gąsienice zjadają całe liście z młodymi pędami. W wyniku żerowania gąsienic powstają gołożery,  czyli pozbawione liści pędy, pokryte przędzą, co w konsekwencji prowadzi do zamierania rośliny. Szkodnik ten w bardzo krótkim czasie może doprowadzić do zniszczenia wszystkich krzewów bukszpanu w ogrodzie. Gąsienice przepoczwarzają się w kokonach zbudowanych z dwóch sklejonych przędzą liści bukszpanu.

Jak rozpoznać, że mamy do czynienia z ćmę bukszpanową?

• Lepka przędza pomiędzy liśćmi i pędami – czyli gęsta i lepka pajęczyna na liściach rośliny.
• Obgryzione brzegi liści – gąsienice ćmy bukszpanowej masowo podgryzają brzegi liści i bez większych problemów zjedzą niemal całą roślinę
• Usychające pędy – w wyniku żerowania ćmy bukszpanowej krzew zaczyna usychać, niektóre pędy brązowieją i obumierają.

Jak zwalczać ćmę bukszpanową?

Ćmę bukszpanową należy zwalczać jak najszybciej, po zauważeniu pierwszych objawów. Trzeba regularnie przeglądać krzewy bukszpanu i sprawdzać, czy są na nich gąsienice i ślady ich żerowania,  czyli lepka przędza z odchodami. Szczególnie dokładnie  należy przeglądać krzewy w środku, bowiem tam właśnie szkodnik składa jaja i tam żerują gąsienice. Jeżeli już stwierdzimy, że nasze krzewy zostały zaatakowane przez szkodnika, spróbujmy pozbyć się go mechanicznie, strząsając gąsienice na rozłożoną pod krzewami folię,  a potem skutecznie zniszczyć. Pędy, na których widać oprzędy najlepiej wyciąć i spalić. Warto zamontować na krzewach bukszpanu pułapki feromonowe do wabienia owadów dorosłych. Pułapki służą głównie do sygnalizacji obecności szkodnika - przyciągają jedynie samce. Rozwieszając w ogrodzie kilka  pułapek możemy znacząco ograniczyć liczebność ćmy, a eliminując samce za pomocą pułapek feromonowych sprawimy, że nie wszystkie jaja złożone przez samice zostaną zapłodnione i wylęgnie się mniej gąsienic.

W Instytucie Ogrodnictwa badano skuteczność preparatu bakteryjnego Dipel do zwalczania gąsienic i osiągnięto dobre rezultaty. Wiosną 2020 roku amatorską rejestrację uzyskał środek  na ćmę bukszpanową Lepinox Plus. Zawiera on bakterię Bacillus thuringiensis, która infekuje gąsienice ćmy bukszpanowej, powodując ich śmierć w ciągu 3 dni od wykonanego oprysku. Gąsienice przestają żerować i uszkadzać krzewy już w pierwszym dniu po oprysku ale mogą przeżyć jeszcze do 3 dni.

Lepinox Plus to bezpieczny w użyciu preparat biologiczny, dozwolony do stosowania w uprawach ekologicznych. Można  go kupić w małych saszetkach 3x10g. Jedna saszetkę 10g starcza na  5 litrów wody co pozwoli na oprysk 100 m² uprawy. Ponieważ larwy ćmy bukszpanowej żerują ukryte wewnątrz krzewu i ciężko do nich dotrzeć z opryskiem, można  użyć środka o działaniu systemicznym. Takie działanie wykazują preparaty Polysect Bukszpan 005 SL Ultra lub Mospilan 20 SP.

Preparaty systemiczne są szybko pobierane przez zielone części roślin i przemieszczają się wraz z sokami po całej roślinie. Gąsienice żywiące się sokami rośliny giną nawet wtedy, jeśli nie zostały bezpośrednio opryskane. Polysect Bukszpan 005 SL Ultra zapobiegnie też występowaniu innych szkodników bukszpanu, jak np. mszyce czy miodówka bukszpanowa. Należy pamiętać że ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa i przed każdym użyciem przeczytać informację zamieszczoną w etykiecie. Opadłe liście lub przycięte gałęzie należy zniszczyć, aby nie zimowały jaja szkodnika.

Czy uszkodzone bukszpany da się uratować?

Możliwe jest uratowanie bukszpanów, jeśli ćma bukszpanowa nie uszkodziła zbyt wielu pędów. Gdy  szkodnik opanował ponad 80% liści, szanse na odratowanie są niewielkie. Ale stwierdzić to będzie  można dopiero po okresie zimowym. Liście tego zimozielonego krzewu mają dla rośliny kluczowe znaczenie dla przetrwania zimy. Jeśli na wiosnę pędy się nie zazielenią i nie pokryją młodymi przyrostami, bukszpany trzeba będzie niestety usunąć.

W celu zwiększenia szans na przetrwanie i przyspieszenie regeneracji krzewów warto zastosować nawóz wieloskładnikowy.

Materiały:

Wykłady na szkoleniu Integrowana Ochrona roślin - Radom

poradnikogrodniczy.pl

Autor: Grażyna Michalak, MODR Oddział Bielice