Jak stosować ścieki i komunalne osady ściekowe?
Ścieki bytowe, komunalne, lub przemysłowe, wykorzystuje się w rolnictwie do nawadniania oraz nawożenia użytków rolnych. Nie powinny stanowić zagrożenia dla jakości wód substancjami szczególnie szkodliwymi, jeśli będziemy przestrzegać zasad określonych prawem. |
Ma to istotne znaczenie nie tylko dla Obszarów Szczególnie Narażonych zanieczyszczeniami pochodzącymi z produkcji rolniczej (OSN), ale i dla pozostałych użytków rolnych.Ścieki przeznaczone do wykorzystania w rolnictwie muszą być wstępnie oczyszczone, spełniać normy sanitarne i nie mogą zawierać zanieczyszczeń w ilościach przekraczających wartości określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska Dz. U. z 2006 r. Nr 137, poz. 984 (z późniejszymi zmianami).
Tabela 1. Normy sanitarne dla ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania
Lp. |
Wskaźnik |
Wielkość dopuszczalna |
1. |
Bakterie chorobotwórcze z rodzaju Salmonella |
niewykrywalne w 1 l |
2. |
Obecność żywych jaj pasożytów |
nieobecne w 1 l |
Zasady stosowania ścieków
Gospodarstwa wykorzystujące ścieki powinny posiadać plany nawożenia, w których uwzględniono ilość składników odżywczych zawartych w dawkach ścieków przeznaczonych do wykorzystania w rolnictwie oraz dopływ składników pokarmowych pochodzących z innych form nawożenia i innych źródeł.
Rolnicze wykorzystanie ścieków może mieć miejsce poza obszarami płytkiego występowania skał szczelinowych, nie odizolowanych od powierzchni warstwą nieprzepuszczalną. Usytuowanie gruntów, na których mają zostać wykorzystane ścieki oraz umieszczone urządzenia i instalacje przeznaczone do magazynowania i przygotowania ścieków, powinny odpowiadać warunkom określonym w tabeli 2.
Tabela 2. Minimalne odległości użycia ścieków w rolnictwie
Lp. |
Położenie gruntów |
Minimalna odległość |
1. |
Od linii brzegu wód płynących, przy spadku terenu: |
|
a) do 2% |
30 m |
|
b) od 2 do 10% |
50 m |
|
c) ponad 10% |
70 m |
|
2. |
Od zbiorników wodnych, stawów rybnych nie przeznaczonych do zasilania ściekami, od linii brzegu jezior, przy spadku terenu: |
|
a) do 2% |
50 m |
|
b) od 2 do 10% |
80 m |
|
c) ponad 10% |
100 m |
|
3. |
Od ujęcia wód powierzchniowych lub podziemnych, stanowiącego źródło zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. |
250 m |
Ścieki wykorzystywane do celów rolniczych mogą pochodzić wyłącznie z zakładów posiadających pozwolenie wodnoprawne na ich rolnicze wykorzystanie.
Kiedy zabrania się rolniczego wykorzystania ścieków?
1. Gdy grunt jest zamarznięty do głębokości 30 cm lub przykryty śniegiem, z wyjątkiem dna stawów ziemnych wykorzystywanych do chowu i hodowli ryb;
2. Na gruntach, w których zwierciadło wód podziemnych znajduje się płyciej niż 1,5 m od powierzchni ziemi, lub od dna rowu rozprowadzającego ścieki;
3. na obszarach o spadku terenu większym niż 10% dla gruntów ornych oraz 20% dla łąk, pastwisk oraz plantacji drzew leśnych.
Zasady stosowania komunalnych osadów ściekowych
Osady te pochodzą z oczyszczalni ścieków, z osadów, z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji służących do oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym do składu ścieków komunalnych. Rolnik może stosować na gruntach, których odczyn jest nie mniejszy niż pH 5,6, a ilość metali ciężkich w osadzie przekracza ilości określone w wspomnianym rozporządzeniu Ministra Środowiska (powinny również spełniać normy sanitarne określone w ww. rozporządzeniu).
Komunalne osady ściekowe mogą być stosowane, jeżeli zwartość metali ciężkich w wierzchniej warstwie gruntu (0-25 cm) nie przekracza dozwolonych ilości np. w przypadku zastosowania osadu:
- do rekultywacji gruntów na cele rolne, zawartość ołowiu nie może być większa niż 750 mg/kg suchej masy,
- do rekultywacji terenów na cele nie rolne, zawartość ołowiu nie może być większa niż 1000 mg/kg suchej masy,
- do uprawy roślin przeznaczonych na kompost oraz do uprawy roślin nie przeznaczonych do spożycia i produkcji pasz, zawartość ołowiu nie może być większa niż 1500 mg/kg suchej masy,
- są spełnione normy sanitarne, które określa tabela nr 3,
Tabela nr 3. Normy sanitarne osadów
Wskaźnik |
Wielkość dopuszczalna |
Bakterie rodzaju Salmonella |
nie wykrywalne w 100 g osadu |
Obecność żywych jaj pasożytów jelitowych: |
W 1 kg suchej masy osadu: |
w rolnictwie |
wynosi 0 |
do rekultywacji terenów |
jest nie większa niż 300 |
do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu |
jest nie większa niż 300 |
do uprawy roślin nie przeznaczonych do spożycia i produkcji pasz |
jest nie większa niż 300 |
- nie przyczyniają się do pogorszenia jakości gleby,
- są wykorzystywane poza okresem wegetacji roślin przeznaczonych do odpowiedniego spożycia przez ludzi.
Obowiązki rolnika
Rolnik, który chce wykorzystać osady ściekowe, musi posiadać plan nawożenia uwzględniający ilość składników odżywczych znajdujących się w dawkach osadów ściekowych przeznaczonych do zastosowania w rolnictwie, jak również wyniki analizy gleby, wykonane bezpośrednio przed zastosowaniem osadu ściekowego. Zobowiązany jest też do przechowywania wymienionych wyników badań i informacji przez okres 5 lat.
Tabela nr 4. Dopuszczalne dawki komunalnych osadów ściekowych
Lp. |
Wykorzystanie komunalnych osadów ściekowych |
Dawka komunalnych osadów ściekowych w Mg suchej masy/ha (Mg = tona) |
Uwagi |
1. |
Rekultywacja gruntów na cele rolne |
3 Mg s.m./ha dawka na rok |
przy zabiegu jednokrotnym w ciągu 2 albo 3 lat dopuszczalna dawka skumulowana nie może przekraczać 6 Mg s.m./ha/2 lata 9 Mg s.m./ha/3 lata |
2. |
Rekultywacja gruntów na cele nie rolne Uprawa roślin: - przeznaczonych do produkcji kompostu, - nie przeznaczonych do spożycia i produkcji pasz |
15 Mg s.m./ha dawka na rok |
przy zabiegu jednokrotnym w ciągu 2 albo 3 lat dopuszczalna dawka skumulowana nie może przekraczać 30 Mg s.m./ha/2 lata oraz 45 Mg s.m./ha/3 lata |
Argumenty przemawiające za podejmowaniem działań zmierzających do wykorzystania ścieków i osadów ściekowych w rolnictwie to: coraz wyższe koszty nawozów sztucznych, zmniejszenie dawek nawozów sztucznych, dostosowanie dawki osadu do jakości gleby (badanie laboratoryjne gruntu i osadu) oraz zapotrzebowania roślin na azot i fosfor, pokrycie kosztów transportu osadu i aplikacji osadu do gruntu przez firmę wytwarzającą komunalne osady ściekowe. Pamiętajmy jednak o rozważnym stosowaniu ścieków i komunalnych osadów ściekowych.
Natalia Długołęcka – Oddział Poświętne w Płońsku
OPR.A.D.
Literatura:
1. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne
2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska