Racjonalizacja wykorzystania środków produkcji
Uprawa bezorkowa nazywana jest uproszczoną lub zredukowaną, bo zmniejsza liczbę zabiegów uprawowych w porównaniu do systemów orkowych. Warto zwrócić uwagę na ten model uprawy z uwagi na fakt, że racjonalizacja wykorzystania środków produkcji oraz ograniczanie parowania z gleby to przyszłość rolnictwa.
W efekcie współpracy Mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego z Instytutem Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowym Instytutem Badawczym, powstał film, w którym została przybliżona racjonalizacja wykorzystania środków produkcji.
Temat wpływu zmiany klimatu na rolnictwo i rolnictwa na klimat - metody adaptacji przedstawił dr hab. Jerzy Kozyra z Zakładu Biogospodarki i Analiz Systemowych z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy.
Postępujące zmiany klimatyczne prowadzą do zachwiania równowagi wodnej w środowisku. Woda jest głównym zasobem dla produkcji roślinnej i zwierzęcej. Zmiany klimatu generują wahania temperatury i opadów i zmuszają rolników do przemyślenia strategii uprawy roślin i hodowli zwierząt w warunkach okresowych niedoborów wody.
Te niekorzystne warunki pogodowe negatywnie przełożyły się na stan i kondycję większości upraw, a tym samym na wielkość i jakość uzyskanych plonów. W skrajnych przypadkach susza doprowadziła do całkowitej ich utraty. Walka z tymi zagrożeniami to konieczność szukania nowych rozwiązań mających za zadanie niwelować niekorzystne warunki.
Pierwszym krokiem, aby przeciwdziałać negatywnym skutkom zmian klimatycznych na rolnictwo jest zidentyfikowanie zagrożeń, a następnie wybór środków zaradczych na poziomie gospodarstw.
Aby znaleźć nowe rozwiązania przystąpiliśmy do realizacji operacji „Rolnictwo wobec zmian klimatu”, która realizowana jest w ramach Planu Operacyjnego KSOW na lata 2020-2021 w zakresie Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich.
Celem operacji jest ułatwianie wymiany wiedzy fachowej oraz dobrych praktyk w zakresie wdrażania innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich w obszarze skutków zmian klimatu i jego wpływu na rolnictwo mazowieckiej wsi. Cel operacji zrealizowany jest poprzez upowszechnienie wiedzy i doświadczeń we wdrażaniu innowacji mających na celu niwelowanie skutków zmian klimatu w produkcji rolniczej oraz działalności pozarolniczej.
W ramach operacji powstanie 30 filmów informacyjnych, w których skorzystamy z doświadczenia oraz wiedzy naukowej jednostek naukowo badawczych.
Magdalena Kowalewska
MODR Warszawa
FILM https://www.youtube.com/watch?v=oJs5wAHwkFI
Wpływ zmiany klimatu na rolnictwo i rolnictwa na klimat - metody adaptacji
Emisje gazów cieplarnianych z rolnictwa
- Uważa się, że rolnictwo przyczynia się do około 10% emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, ale cała produkcja żywności, czyli rolnictwo łącznie z przetwórstwem, dystrybucją i konsumpcją to około 40% emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.
- Należy podkreślić, że najistotniejszym gazem cieplarnianym z rolnictwa nie jest dwutlenek węgla a przede wszystkim podtlenek azotu, który jest pochodną nawożenia upraw.
- Intensyfikacja rolnictwa wynika w pewnym stopniu z przyjętego modelu rolnictwa, według którego produkujemy żywność intensywnie po relatywnie niskich cenach.
- Rolnictwo wobec zmiany klimatu powinno przede wszystkim utrzymać poziom produkcji, dlatego trzeba racjonalizować wykorzystanie środków produkcji, stosując nowe technologie i doprowadzić przez to do tzw. zrównoważonej intensyfikacji. Każda strata plonu, w wyniku niedostosowania się do warunków klimatycznych powoduje, że oddziaływanie rolnictwa na środowisko się zwiększa. Dlatego tak należy zmienić technologie produkcji, żeby straty z powodów pogodowych były jak najmniejsze.
- Rolnictwo powinno zmierzać w stronę modelu rolnictwa konserwującego, należy racjonalnie wykorzystywać tak dostępną wodę w glebie jak racjonalnie gospodarować glebą. Nie można doprowadzać do tego, żeby woda z gleby bezproduktywnie była tracona, np. w wyniku parowania z gleby.
Nawożenie upraw
- Podstawową rzeczą jaką trzeba poprawić w rolnictwie wobec zmiany klimatu jest nawożenie. Wpłyniemy wtedy na wzrost plonowania oraz na obniżenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Każda racjonalizacja nawożenia jest w zgodzie z działaniami pro-klimatycznymi. Przy planowaniu nawożenia należy uwzględnić nie tylko czynniki produkcyjne ale również czynniki środowiskowe, w tym emisje do atmosfery gazów cieplarnianych.
- Należy chronić substancję organiczną w glebach, podkreślić trzeba, że gleba jest magazynem węgla na Ziemi, drugim po oceanach. Każda gospodarka, która prowadzi do utraty węgla z gleb, np. prowadzenie monokultur, prowadzenie intensywnej orki, pozostawienie gleby odkrytej na czas kiedy jest wysoka temperatura, prowadzi do utraty węgla z gleby.
- Rolnictwo nie może dopuszczać do degradacji gleby, należy utrzymywać poziom materii organicznej w glebie lub zwiększać jej poziom, ponieważ materia organiczna w glebie decyduje ile gleba jest w stanie wody utrzymać i jak długo ją może utrzymywać. Bardzo ważna jest więc gospodarka nawozami organicznymi, pozostawianie jak największej ilości resztek pożniwnych na polu i mieszanie tych resztek z glebą w celu przeciwdziałania suszy.
Uprawa bezorkowa
- Znacząca część doświadczeń prowadzonych w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa dotyczy uprawy bezorkowej. Celem tych doświadczeń jest ocena systemów bezorkowych pod względem tak ekonomicznym jak środowiskowym, doskonalenie systemów uprawy bezorkowej ale również upowszechnianie wśród rolników.
- Jest bardzo duża bariera związana z dużym kosztem zakupu sprzętu do uprawy bezorkowej. Ale nie jest to jedyna bariera, ponieważ przy próbie wdrożenia systemu bezorkowego, okaże się, że należy zmienić niemalże każdy element uprawy. Pojawiają się nowe problemy z zachwaszczeniem, ochroną roślin. Zaletą uprawy bezorkowej nie jest tylko ograniczenie kosztów ale również czasu wykonywania zabiegów. Zabiegi wykonuje się w krótszym czasie, co może być korzystne do przeprowadzenia siewu w bardziej optymalnym terminie, w odpowiednich warunkach wilgotnościowych.
- Ograniczenie orki, to jest przede wszystkim propozycja dla gospodarstw gdzie nie ma dostępu do obornika. W gospodarstwach gdzie jest dostępny obornik należy zwrócić uwagę na poprawne jego przechowywanie, najlepiej przykrytych pryzmach, szybkie jego przyorywanie, tak aby nie dopuszczać do ulatniania się gazów cieplarnianych do atmosfery.
- Sposoby uprawy to nie jedyna proponowana zmian w systemach uprawy, przede wszystkim należy skoncentrować się na nawożeniu. Nawożenie powinno być precyzyjne, dostosowane do potrzeb roślin i warunków glebowych.
Przyszłość rolnictwa
- Przyszłość rolnictwa to racjonalizacja wykorzystania środków produkcji i ograniczanie parowania wody z gleby, w taki sposób żeby zasoby wody w glebie wystarczały roślinie na cały cykl rozwojowy. Trzeba zaznaczyć, że utracone środki produkcji w wyniku starty plonu to ładunek biogenów obciążający środowisko.
Wparcie Instytutu
- Od szeregu IUNG-PIB prowadzi doświadczenia wieloletnie związane z rolnictwem konserwującym, bezorkowym. W powiązaniu z tymi doświadczeniami organizujemy szkolenia, prelekcje, warsztaty na które zapraszamy rolników i w ten sposób promujemy metody adaptacji rolnictwa do zmiany klimatu.
dr hab. Jerzy Kozyra
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy
Zakład Biogospodarki i Analiz Systemowych