Jak zapobiegać wyleganiu zbóż?
Wyleganie zbóż może spowodować znaczne straty ilościowe oraz jakościowe w plonie ziarna. Ich wielkość zależy od stopnia oraz terminu wylęgnięcia. Można jednak temu zapobiec poprzez działania profilaktyczne i stosowanie odpowiednich dla danego gatunku roślin retardantów.
Wyleganie zbóż polega na trwałym pochyleniu łodyg u podstawy źdźbła lub w międzywęźlach. Na proces ten mają wpływ następujące czynniki:
genetyczne, takie jak gatunek i odmiana zboża, długość źdźbła oraz masa kłosa,
agrotechniczne, do których zaliczyć można zbyt dużą obsadę roślin na jednostce powierzchni, zbyt wysokie nawożenie azotem, deficyt potasu w kompleksie sorpcyjnym gleby, porażenie roślin przez choroby podstawy źdźbła, przez choroby podsuszkowe,
meteorologiczne, takie jak silny wiatr, obfite opady deszczu,
czynniki bezpośrednie, do których można zaliczyć niedobór światła, nieodpowiedni rozwój korzeni, antagonizm jonowy.
Żyto jest najbardziej podatne na wyleganie w fazie kwitnienia, pszenica ozima w fazie kwitnienia i w fazie dojrzałości mlecznej ziarna, jęczmień przed kwitnieniem, a owies przed fazą wyrzucania wiech.
Jak temu przeciwdziałać?
Wyleganie we wczesnych fazach rozwojowych roślin (zwykle przed kłoszeniem) nie powoduje istotnych obniżek plonu. Dzieje się tak, ponieważ rośliny stosunkowo szybko wracają do pionu. Również wylęgnięcie zbóż w późnych fazach rozwojowych, czyli od końcowej fazy dojrzałości mlecznej (kiedy ziarno jest już wykształcone), skutkuje niewielkim obniżeniem plonu o około 5-10%.
Największe straty w plonie - sięgające nawet 60% - występują, gdy zboże wylega w okresie od momentu pełni kłoszenia do początku dojrzałości mlecznej. Następuje wtedy zmniejszenie plenności kłosów, obniża się masa 1000 ziaren oraz wzrasta udział pośladu w ogólnym plonie ziarna.
Wyleganiu można zapobiec poprzez odpowiednie działanie profilaktyczne, takie jak: odpowiednia technologia uprawy, dobór odmian o zwiększonej odporności na wyleganie oraz stosowanie odpowiednich dla danego gatunku retardantów (regulatorów wzrostu). Oprócz doboru odpowiednich odmian bardziej odpornych na wyleganie bardzo skutecznym i powszechnie stosowanym zabiegiem jest stosowanie retardantów. Występuje kilka grup retardantów, a ich podział jest oparty na bazie stosowanych substancji chemicznych.
Retardanty CCC
Pierwszą grupę stanowią retardanty, które zawierają substancję czynną chloromekwat czyli chlorek chlorocholiny CCC. Hamuje on działanie hormonów wzrostu - giberelin i auksyn, przez co skraca dolne międzywęźla o około 10%. Po jego zastosowaniu następuje pogrubienie międzywęźli. Jednocześnie CCC stymuluje rozwój korzeni oraz powoduje zwiększanie liczby źdźbeł płodnych. U pszenicy wyższą efektywność zabiegu uzyskuje się stosując retardant w dawkach dzielonych. W pierwszym zabiegu 1/3 do 2/3 dawki, a resztę po około 5 - 8 dniach. Ten drugi zabieg powinien być wykonany w okresie, gdy z jednego kolanka rozpoczyna się uwalnianie drugiego. CCC najlepiej działa w temperaturze 10-15°C. Kiedy spada ona poniżej 10°C w ciągu 5 dni od zabiegu jego skuteczność znacznie spada.
Preparaty zawierające etefon
Kolejna grupa to retardanty zawierające substancję czynną etefon. Rozkłada się ona w komórkach roślin powodując wydzielenie etylenu, który hamuje aktywność hormonów wpływających na wzrost i długość źdźbeł. Preparaty najefektywniej działają w okresie intensywnego wydłużania się źdźbła, czyli od fazy ukazywania się drugiego kolanka aż do momentu ukazywania się liścia flagowego. Optymalna temperatura działania etefonu to 15-20°C. Należy pamiętać, iż retardantów z tej grupy nie należy stosować łącznie z herbicydami. Jeżeli konieczne jest użycie herbicydu należy go zastosować na 10 dni przed zastosowaniem retardantu.
Kolejna grupa to preparaty zawierające substancje czynne chloromekwat oraz etefon. Retardanty z tej grupy powodują hamowanie wzrostu oraz skracanie i usztywnianie górnych międzywęźli. W pszenicy jarej stosuje się je od momentu strzelania w źdźbło do momentu ukazania się liścia flagowego. W pszenżycie ozimym stosuje się od fazy 1-go kolanka do początku liścia flagowego. W pszenżycie jarym i życie ozimym stosuje się od fazy 2-go kolanka do początku liścia flagowego, a w jęczmieniu ozimym i jarym od ukazania się liścia flagowego do momentu pojawienia się pierwszych ości. Preparaty te najlepiej działają w temperaturze 15-25°C i nie wolno stosować ich łącznie z herbicydami.
Ostatnią grupę stanowią…
…preparaty zwierające substancję czynną trineksapak etylu. Przedstawicielem tej grupy retardantów jest Modus 250 EC. Zapobiega on wyleganiu żyta, pszenicy ozimej, jęczmienia ozimego i owsa. Pobierany jest przez liście i źdźbła, a następnie przemieszczany do tkanek merystematycznych zapobiegając nadmiernemu wydłużaniu się międzywęźli. Skutkiem jest usztywnienie źdźbeł bez redukcji masy roślin i długości korzeni. Szczególnie zalecany jest dla gospodarstw zainteresowanych uzyskiwaniem wysokich plonów słomy. Największą skuteczność wykazuje w temperaturze 10-15°C, kiedy rośliny są suche. Pszenicę ozimą należy opryskiwać od fazy krzewienia do fazy całkowicie rozwiniętego liścia flagowego. Na pszenicę preparat ten można stosować także w dawkach dzielonych - pierwszy zabieg w końcu krzewienia a drugi w początkowej fazie liścia flagowego. Na jęczmień ozimy i żyto preparat należy stosować od fazy pełni krzewienia do fazy rozwiniętego liścia flagowego, natomiast na owies od fazy pierwszego do fazy drugiego kolanka.
Izabela Deja
Oddział Radom
Źródła:
1. Wikipedia
2. Czasopismo Farmer
3. Miesięcznik Top Agrar
Przyg. A.D.