Gruntowa pompa ciepła
Wciąż wzrastające ceny paliw, takich jak: gaz, węgiel, olej opałowy, skłaniają nas do zwrócenia większej uwagi na odnawialne źródła energii. Jednym z nich jest pompa ciepła, będąca jakby lodówką specjalnie przystosowaną do współpracy z instalacją centralnego ogrzewania:
najpierw ciepło pobierane jest ze środowiska naturalnego, na przykład z gruntu lub wody gruntowej, a następnie przekazywane do instalacji centralnego ogrzewania.
Natomiast w lodówce jest odwrotnie - ciepło pobierane z jej wnętrza jest usuwane na zewnątrz, do pomieszczenia w którym lodówka stoi. Aby takie przekształcenia były możliwe, wykorzystuje się właściwości specjalnego płynu - czynnika roboczego - krążącego w instalacji pompy lub lodówki.
System grzewczy
Spośród wszystkich energii odnawialnych, pompa ciepła jest jedynym rozwiązaniem, które może być stosowane prawie wszędzie przez cały rok. W przeciwieństwie do słońca i wiatru pracuje ona zarówno w dzień, jak i w nocy, bez potrzeby zapewniania stałych dostaw paliwa - jak ma to miejsce w przypadku gazu, drewna, węgla czy oleju. Energia z gruntu jest przetwarzana bezpośrednio przez pompę do ogrzewania mieszkania, ciepłej wody użytkowej lub wody w basenie. System grzewczy jest niewidoczny - zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku. Ogrzewanie domu z wykorzystaniem gruntowej pompy ciepła polega na wychwytywaniu energii cieplnej zgromadzonej w gruncie poprzez kolektor gruntowy i dostarczaniu jej z najwyższą możliwą temperaturą do instalacji domowej, gdzie uwalniana jest przez promieniujące ogrzewanie podłogowe za pomocą pompy ciepła.
Kolektor poziomy czy pionowy?
Kolektor poziomy - układany jest zazwyczaj na głębokości około 1,5 m, gdyż do tej głębokości słońce najlepiej ogrzewa ziemię. Głębokość nie może też być mniejsza niż 80 cm, ponieważ w tej strefie gleba może zamarznąć. Wydajność pompy uzależniona jest od wilgotności oraz rodzaju gleby, z uwagi na różną przewodność cieplną. Najlepsza jest wilgotna gleba ilasta. Instalacja kolektorów poziomych wiąże się też z odpowiednią wielkością działki i warto rozważyć taką inwestycję w trakcie budowy domu, kiedy ogródek nie jest jeszcze zagospodarowany. Muszą znajdować się na terenie otwartym, żeby promienie słoneczne łatwo przebiły się przez ziemię do źródła dolnego. Nie mogą być montowane w lesie czy pod budynkami.
Rys. 1 Gruntowa pompa ciepła – zasilanie sondy pionowe (źródło: firma Behrendt)
Kolektor pionowy - wiąże się z wykonaniem 90-150 m odwiertów na naszej działce. Oczywiście niesie to za sobą znaczne koszty inwestycji, jednak odpowiednio dobrane rozwiązanie daje stabilność temperatury oraz gwarantuje wyższą sprawność pompy. Stosując to rozwiązanie potrzebujemy znacznie mniej miejsca na działce i warto rozważyć je jeszcze przed budową domu. Odwierty można zlokalizować bezpośrednio pod nim przez co unikniemy strat związanych z doprowadzeniem czynnika z odwiertu do domu.
Rys. 2 Gruntowa pompa ciepła – zasilanie sondy pionowe (źródło: firma Behrendt)
W przypadku źródła ciepła jakim jest grunt, ciężko jednoznacznie stwierdzić, które rozwiązanie jest korzystniejsze. Wiele czynników decyduje tu o całkowitych kosztach inwestycji. Kolektory poziome w gruncie o małej przewodności cieplnej będą musiały być znacznie dłuższe, przez co ich powierzchnia też będzie duża. Przy instalacji sond pionowych warto ustalić gęstość strumienia cieplnego, ponieważ jest on zmienny w zależności od regionu. Istotne staje się też podłoże geologiczne.
Instalacja
Sercem instalacji jest pompa ciepła, której głównymi elementami są: sprężarka śrubowa, zawór rozprężny oraz elementy sterowania i zabezpieczające. System instalacji (kolektor gruntowy, pompę ciepła i ogrzewanie podłogowe) wykorzystuje jako nośnik ciepła wysokowydajny i w pełni ekologiczny czynnik roboczy. Pompa ciepła korzysta z energii naturalnej i niewyczerpalnej, nie emituje substancji szkodliwych i nie oddziałuje negatywnie na środowisko.
Najkorzystniej jest, gdy ciepło do pomieszczeń dostarczane jest niskotemperaturowym podłogowym systemem grzewczym wykonanym z miedzianych rurek. System ten zapewnia zdrowe, łagodne i równomierne ciepło dzięki elastycznej i precyzyjnej regulacji. Gwarantuje to równomierne rozprowadzenie ciepła w całym domu. Miedź to sprawdzony i powszechnie stosowany materiał gwarantujący najwyższą sprawność oraz bezawaryjność działania układu przez wiele lat.
Czynniki sprzyjające montażowi pompy ciepła
- brak dostępu do gazociągu,
- dom nie znajduje się w pobliżu sieci dystrybucyjnej gazu ziemnego,
- energię elektryczną najtaniej jest zamieniać na ciepło właśnie z pomocą pompy ciepła. Najtaniej z punktu widzenia kosztu eksploatacji, bo patrząc pod kątem inwestycji, znacznie taniej jest kupić 10 elektrycznych grzejników, niż pompę ciepła wraz z ogrzewaniem podłogowym i gruntowym wymiennikiem ciepła.
- budowa nowego energooszczędnego domu z ogrzewaniem podłogowym. Pompy ciepła bardzo dobrze współpracują z ogrzewaniem podłogowym, bo mają tym wyższy współczynnik wydajności, im niższa jest temperatura odbioru ciepła. A wiadomo, że dla grzejników musi ona być odpowiednio większa, niż dla ogrzewania podłogowego. Podłoga grzeje całą powierzchnią, która w porównaniu do grzejników jest dużo większa. Dziś ogrzewanie podłogowe trafia do nowo wybudowanych domów izolowanych styropianem lub wełną mineralną. Ono doskonale sobie radzi w domach budowanych współcześnie ze względu na to, że potrzebują znacznie mniej ciepła, niż było to np. 20 lat temu. Dzięki temu ogrzewanie podłogowe może z powodzeniem dostarczać odpowiednie ilości ciepła przy zachowaniu niskiej temperatury podłogi — ta powinna być tylko lekko ciepła w dotyku. Jeśli więc rozważamy założenie ogrzewania podłogowego, rozważmy także założenie pompy ciepła. Jeśli masz duży i niespecjalnie energooszczędny dom pompa ciepła może się nie sprawdzić.
- przez większą część sezonu grzewczego pompa gruntowa dostarcza do podłogówki wodę o temperaturze około 35-45oC, dzięki czemu jej efektywność jest dość wysoka. Instalacja z czynnikiem roboczym przeznaczona jest do najbardziej efektywnego pozyskiwania energii pierwotnej z ziemi do ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń. Kluczowy dla efektywności pompy ciepła jest fakt, że aby dostarczyć do budynku 1 kWh energii potrzebujemy pobrać z sieci elektrycznej jedynie 0,25 kWh tej wartości, a pozostałe 0,75 kWh pobieramy z gruntu.
Warto się zastanowić
Wynika z tego, że pompa ciepła jest około 4 razy sprawniejsza (oszczędniejsza) od grzałki elektrycznej, co ma bezpośrednie przełożenie na koszty ogrzewania. Nawet w porównaniu z tańszymi paliwami dostępnymi na polskim rynku pompy ciepła wypadają korzystnie i pozwalają zaoszczędzić do 35% kosztów ogrzewania. Warto zaznaczyć, że obecnie wszyscy starają się budować tak, aby budynek był o wiele bardziej energooszczędny. Najważniejsze są proporcje. Koszt eksploatacji pompy jest dwukrotnie tańszy niż koszt ogrzewania gazem ziemnym, trzykrotnie tańszy niż ogrzewanie olejem opałowym, czterokrotnie tańszy niż ogrzewanie LPG i elektryczne.
I jeszcze jedna uwaga na koniec
Nowoczesne pompy działają zazwyczaj ciszej od wielu lodówek (wytwarzają hałas jedynie na poziomie 46-52 dB, a dla porównania głośna rozmowa to 60 dB). Trzeba jednak pamiętać, że w mroźne dni pompy ciepła pracują nawet po kilkanaście godzin na dobę. Wówczas cichy, ale długotrwały i monotonny dźwięk, może być irytujący. Lepiej więc umieścić urządzenie w pomieszczeniu oddalonym od salonu, a na pewno z dala od sypialni.
Tomasz Rostkowski, MODR Oddział Siedlce
Źródła:
1. Ładny Dom, wrzesień 2009 r.
2. Materiały informacyjne - ADMAL & Energia Odnawialna
3. www.cieplozziemi.pl.
Przyg. A.D.