52 Sesja Naukowa Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu

Intencją organizatorów było, aby - tradycyjnie już - sesja stała się przeglądem dorobku polskiej nauki i praktyki ochrony roślin z ostatnich lat. Głównym tematem stała się „Integrowana ochrona roślin w Polsce”

Dodajmy, że w przeddzień obrad - 8 lutego, we środę – zorganizowano Sympozjum Przedsesyjne na temat: „Organizmy kwarantannowe i inwazyjne” oraz Sympozjum Komitetu Ochrony Roślin PAN i V Ogólnopolskie Seminarium Nematologów Polskich.

***

Integrowana ochrona roślin jest sposobem ochrony przed organizmami szkodliwymi, polegającym na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod, w szczególności niechemicznych, w sposób minimalizujący zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt i środowiska. Wykorzystuje ona w pełni wiedzę o organizmach szkodliwych wobec roślin (w szczególności o ich biologii i szkodliwości) w celu określenia optymalnych terminów dla  działań zwalczających te organizmy. Poza tym wykorzystuje naturalne występowanie organizmów pożytecznych - w tym drapieżców i pasożytów - a także posługuje się ich introdukcją. Tym samym integrowana ochrona roślin pozwala ograniczyć stosowanie chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum i w ten sposób zmniejszyć presję na środowisko naturalne, przy czym chroni bioróżnorodność środowiska rolniczego.

Ważnymi narzędziami, wykorzystywanymi w integrowanej ochronie roślin, są:

- metodyki integrowanej ochrony roślin poszczególnych upraw,

- progi ekonomicznej szkodliwości agrofagów - określają, kiedy stosowanie chemicznej

ochrony roślin staje się ekonomicznie opłacalne, tzn. przy jakiej liczebności organizmu

szkodliwego dla roślin straty, jakie może on spowodować, przewyższają koszty jego

chemicznego zwalczania,

- systemy wspomagania decyzji w ochronie roślin – systemy te, bazujące na znajomości

biologii organizmów szkodliwych, wskazują optymalny termin wykonania chemicznych

zabiegów ochrony roślin.

***

Obowiązek stosowania zasad integrowanej ochrony roślin przez wszystkich profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin - począwszy od dnia 1 stycznia 2014 r. - wynika z postanowień art. 14 dyrektywy PE i Rady 2009/128/WE oraz rozporządzenia nr 1107/2009.

Zgodnie z ogólnymi zasadami integrowanej ochrony roślin określonymi w załączniku III do dyrektywy 2009/128/WE:

1) nad chemiczne metody zwalczania organizmów szkodliwych przedkładać należy metody

biologiczne, fizyczne i inne metody niechemiczne, jeżeli zapewniają one ochronę przed

organizmami szkodliwymi;

2) zapobieganie występowaniu organizmów szkodliwych powinno być osiągane m.in.

przez:

a) stosowanie płodozmianu,

b) stosowanie właściwej agrotechniki,

c) stosowanie odmian odpornych lub tolerancyjnych oraz materiału siewnego i

nasadzeniowego poddanego ocenie zgodnie z przepisami o nasiennictwie,

d) stosowanie zrównoważonego nawożenia, wapnowania, nawadniania i melioracji,

e) stosowanie środków zapobiegających introdukcji organizmów szkodliwych,

f) ochronę i stwarzanie warunków sprzyjających występowaniu organizmów pożytecznych.

g) stosowanie środków higieny fitosanitarnej (takich jak regularne czyszczenie maszyn i

sprzętu wykorzystywanego w uprawie roślin, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się

organizmów szkodliwych),

h) stosowanie środków ochrony roślin w sposób ograniczający ryzyko powstania

odporności u organizmów szkodliwych.

Decyzje o wykonaniu zabiegów ochrony roślin powinny być podejmowane w oparciu
o monitoring występowania organizmów szkodliwych, z uwzględnieniem progów ekonomicznej szkodliwości. Dokonując wyboru środków ochrony roślin należy brać pod uwagę ich selektywność. Ponadto stosowanie środków ochrony roślin powinno być ograniczone do niezbędnego minimum, w szczególności poprzez zredukowanie dawek lub ograniczenie ilości wykonywanych zabiegów.

***

Podczas wystąpień: dr Bogusława Rzeźnickiego z-cy Dyrektora Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin MRiRW oraz przedstawicieli nauki, podkreślano potrzebę przekazania (przed 1 stycznia 2014) polskim rolnikom wiedzy z Integrowanej Ochrony Roślin. Najpierw nastąpi przygotowanie służb doradczych do upowszechniania IOR poprzez szkolenia, które odbędą się w IV kwartale tego roku. Następnie doradcy  przeprowadzą szkolenia dla rolników z tematyki IOR.

O znaczeniu służb doradczych w upowszechnianiu IOR niech świadczy fakt, że
w przyszłym roku odbędzie się  przed 53 Sesją Naukową Instytutu Ochrony Roślin panel pod nazwą „Znaczenie szkoleń i doradztwa w integrowanej ochronie roślin za rok 2013”.

Podczas 52 sesji podkreślano fakt, że nie było do tej pory skoordynowanego działania nauki w opracowywaniu naukowych i praktycznych podstaw IOR (poza programami ochrony sadów oraz upraw pod osłonami). Przykładem tego problemu może być brak opracowania przez naukę aktualnych progów ekonomicznej szkodliwości organizmów szkodliwych. Nauka musi także przygotować aktualne „Metodyki integrowanej ochrony roślin” poszczególnych  gatunków roślin uprawnych. W ubiegłym roku Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu wydał dwa  tego typu opracowania:

- Metodyka integrowanej ochrony pszenżyta ozimego i jarego,

- Metodyka integrowanej ochrony wyki siewnej i wyki kosmatej.

Podczas Sesji pan dr Bogusław Rzeźnicki przedstawił założenia „Krajowego planu działania na rzecz ograniczenia ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin na lata 2013 – 2017”. Plan ten znajduje się na stronie ministerstwa rolnictwa (www.minrol.gov.pl, zakładka – ochrona roślin).

***

Stosownie do postanowień art. 4 dyrektywy PE i Rady 2009/128/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów (Dz. Urz. UE L 309 z 24.11.2009, str. 71) państwa członkowskie Unii Europejskiej mają obowiązek ustanowienia krajowych planów działania służących ustalaniu celów, środków i harmonogramów zmierzających do zmniejszenia zagrożenia związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin.

Postanowienia dyrektywy 2009/128/WE będą transponowane do prawa krajowego przepisami projektowanej ustawy o środkach ochrony roślin. Artykuł 47 tej ustawy nałoży na ministra właściwego do spraw rolnictwa obowiązek opracowania, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska oraz ministrem właściwym do spraw zdrowia - Krajowego Planu Działania na rzecz ograniczania ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin. W projekcie ustawy proponuje się, aby Krajowy Plan Działania był przyjmowany w drodze uchwały Rady Ministrów i publikowany w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski”. KPD zostanie przekazany Komisji Europejskiej i innym państwom członkowskim Unii Europejskiej do 26 listopada 2012 r. Będzie on podlegał przeglądowi nie rzadziej niż raz na 5 lat

Głównym celem krajowego planu działania będzie ograniczanie ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin.  

Cel będzie monitorowany z wykorzystaniem następujących mierników:

- utrzymanie udziału przekroczeń NDP ^* pozostałości środków ochrony roślin
w żywności pochodzenia roślinnego poniżej 1,5 %,

- utrzymanie udziału przekroczeń  NDP pozostałości tychże środków w paszach
i żywności pochodzenia zwierzęcego poniżej 1 %.

^* - NDP – najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości

***

KPD będzie koncentrował się na ograniczaniu ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin, poprzez następujące działania:

1. Upowszechnianie zasad integrowanej ochrony roślin:

- upowszechnianie wiedzy z zakresu integrowanej ochrony roślin,

- opracowanie, aktualizacja metodyk integrowanej ochrony roślin,

- modyfikacja  systemu sygnalizacji agrofagów,

- udostępnienie systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin,

- utworzenie platformy internetowej poświęconej integrowanej ochronie roślin,

- upowszechnianie dobrowolnego systemu Integrowanej Produkcji,

- rozwój profesjonalnego doradztwa w ochronie roślin.

2. Modyfikacja systemu badań stanu technicznego sprzętu do stosowania środków ochrony roślin

(skrót: ś.o.r).

3. Modyfikacja systemu szkoleń dla profesjonalnych użytkowników ś.o.r. i osób

dokonujących sprzedaży tych preparatów oraz dla doradców.

4. Podnoszenie świadomości społeczeństwa odnośnie ś.o.r. i promowanie dobrych praktyk

w zakresie ochrony roślin.

5. Zapewnienie ochrony uprawom małoobszarowym.

6. Utworzenie systemów odbioru i unieszkodliwiania przeterminowanych ś.o.r.

7. Zapewnienie efektywnego nadzoru nad obrotem i stosowaniem ś.o.r.

8. Analiza ryzyka związanego ze stosowaniem ś.o.r.:

- zbieranie i analiza danych uzyskanych w trakcie działań kontrolnych,
badań statystycznych dotyczących obrotu i stosowania ś.o.r. oraz systemów

monitorowania zjawisk związanych ze ś.o.r.

- utworzenie systemu zbierania informacji o zatruciach ludzi ś.o.r.,

- utworzenie systemu zbierania informacji o zatruciach pszczół ś.o.r.

- nadzór nad środkami ochrony roślin zawierającymi substancje czynne, które powinny być

objęte szczególnym monitoringiem

- opracowanie wskaźników oraz analiza ryzyka związanego ze stosowaniem ś.o.r.

9. Przeciwdziałanie fałszowaniu środków ochrony roślin.

Podsumowując należałby zwrócić uwagę na bardzo krótki czas jaki pozostał do wejścia Integrowanej Ochrony Roślin w życie, ostateczny termin mija bowiem 1 stycznia 2014 r. Ogromna jest w tej sytuacji rola nauki oraz doradztwa, których to praca powinna być zintensyfikowana pod kątem dostarczenia niezbędnej wiedzy rolnikom.

Janusz Sychowicz i Paweł Żmijewski

Oddział Poświętne w Płońsku

Przyg. ade