Dobra praktyka rolnicza – zarządzanie stadem świń

W latach 60. ubiegłego stulecia trzoda chlewna występowała w około 95 % naszych gospodarstw. Od tego czasu liczba gospodarstw produkujących tuczniki systematycznie maleje i jest to tendencja stała.  Jednocześnie ilość produkowanych tuczników nie zmniejszyła się, lecz ma tendencję wzrastającą. Świadczy to o intensyfikacji produkcji.

Praktycznie rzecz biorąc w produkcji trzody zmieniło się prawie wszystko. Nowe technologie oraz lepsze genetycznie zwierzęta wymuszają na nas inne - niż u naszych dziadków i rodziców - podejście do produkcji trzody. Po zmianach ustrojowych znowu zagościło w naszych umysłach i gospodarce pojęcie wolnego rynku i konkurencyjności. Te czynniki wymuszają  produkcję dobrych, zdrowych i tanich tuczników, a to z kolei gwarantuje pozostanie producentów na rynku.

Małe jest nieefektywne

Problemem zarządzania stada warto się zająć, bo na tym polu mamy wiele do zrobienia. Średnia liczba sprzedanych tuczników (pochodzących od jednej maciory) wynosi w Polsce około 15 sztuk, a w wiodących krajach Unii jest to ponad 20 sztuk. Na te ilości składają się liczba prosiąt w miocie, liczba miotów w roku jak również ilość upadków w czasie odchowu i tuczu.

W produkcji prosiąt wszystkie czynności podporządkowane są cyklowi rozrodczemu loch.
W tradycyjnych, niewielkich stadach, są to sztuki pojedyncze. Kontrola tak prowadzonej produkcji absorbuje jednak dużo czasu i nie jest efektywna. Takie gospodarstwa są więc mało konkurencyjne.

Najbardziej efektywne działanie poprawiające wydajność pracy to wyproszenia grupowe. Wszystkie prace wykonywane w stadzie odnoszą się do całej grupy zwierząt. Powoduje to zmniejszenie jednostkowych nakładów pracy i bardziej efektywne wykorzystanie czasu.

Zalety zarządzania stadem

Technologia oparta na zsynchronizowaniu grupy loch pozwala na zwiększenie produkcji bez zwiększenia zatrudnienia. Umożliwia też zaplanowanie i rytmiczne powtarzanie czynności, co daje lepsze wykorzystanie czasu pracy. Jednocześnie pozwala na łatwiejszą kontrolę rui i ponoszenie niższych kosztów inseminacji. Taki system pozwala na diagnostykę większej liczby loch, a jest ona bardzo istotna, bo już powyżej 21 dnia możemy stwierdzić prośność i eliminować sztuki, które są nieprośne.

Kolejne dodatnie cechy tego systemu to synchronizacja porodów i efektywniejsza ich kontrola. System pozwala na poprawę stanu zdrowotności stada poprzez łatwiejsze i szybsze przeprowadzenie zabiegów profilaktycznych, jak również leczniczych. Pozwala również na zastosowanie metody „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste”, co umożliwia poprawę higieny budynku dzięki wprowadzeniu przerwy w produkcji, kiedy to następuje czyszczenie i dezynfekcja pomieszczeń.

Ten system umożliwia także łatwiejsze i dokładniejsze żywienie oraz lepsze wykorzystanie budynków. Ułatwia prowadzenie dokumentacji stada i daje stałą możliwość porównywania wyników.

Dobra organizacja daje efekty

Dobrze zorganizowana praca może zwiększyć efektywność produkcji. Na efekty ekonomiczne gospodarstwa mają wpływ ponoszone koszty, wydajność biologiczna zwierząt oraz cena sprzedaży.
O ile na cenę zbytu producent ma najmniejszy wpływ, to na ilość sprzedanych zwierząt ten wpływ jest największy. Zależy on od takich czynników jak długość okresu międzymiotu, liczba i waga urodzonych zwierząt, procent upadków w całym okresie chowu i przyrosty dobowe.

Na długość okresu między miotami ma wpływ okres ciąży (114 dni), okres karmienia (od 21 do 42 dni) oraz okres luźny wynoszący od 4 do 10 dni. Łatwo można wyliczyć ile miotów od 1 maciory możemy otrzymać w ciągu roku. Licząc 28 dni karmienia i 9 dni okresu luźnego, w ciągu roku możemy otrzymać 2, 41 miotu. (114 +28+9 = 151 dni; 365: 151= 2, 41miotu). Przy na przykład 12 prosiętach w miocie otrzymujemy w skali roku 28.92 prosiąt od maciory. Według prof. Warthalla i Mengelinga biologiczny pułap rozrodczy loch wynosi 18 prosiąt.

Umiejętne sterowanie rozrodem

W stadach gdzie prowadzimy grupowe wyproszenia loch konieczna jest umiejętność posługiwania się instrumentami pozwalającymi na sterowanie rozrodem. Należy zawsze posiadać jednakową liczbę loch w grupie pozwalającą na uzyskanie zaplanowanej liczby prosiąt. Sterowanie rozrodem wymaga od producenta znajomości cyklu rozrodczego, czyli oprócz teorii konieczne są również praktyka
i doświadczenie.

Najważniejszym narzędziem w tym systemie jest synchronizacja rui. Dobrze zorganizowane stado pozwoli na ustalenie rytmu produkcji - najlepszego dla naszego gospodarstwa – i optymalizację wykorzystania budynków inwentarskich. Wybór rytmu produkcji pozwala nam określić liczbę grup technologicznych i tak np. przy jednotygodniowym cyklu produkcji potrzebujemy 21 synchronizowanych grup i sześciu oddziałów porodowych.

Możemy również określić harmonogram strategicznych czynności wykonywanych
w stadzie. Chodzi tu o takie czynności jak krycie, poród czy odsadzenia. Możemy też zaplanować zabiegi profilaktyczne, takie jak szczepienie, odrobaczanie czy kontrola ciąży. System ten pozwala tak zorganizować naszą pracę, abyśmy mogli wygospodarować dla siebie czas wolny. A pamiętajmy, że miernikiem sukcesu i wygodnego życia są nie tylko pieniądze, ale i ten wolny czas.

Marek Świątkowski

Materiały szkoleniowe „Dobra praktyka rolnicza Produkcja trzody chlewnej”, Poznań 16-18.11.2010.

Przyg. A.D.