Nowe technologie w uprawie orzecha laskowego

Leszczyna (Corylus avellana L.), zwana potocznie orzechem laskowym, w dawnych latach dominowała w świecie roślin Europy Północnej. Wyjątkowo rozpowszechniona była na naszych ziemiach, a orzechy laskowe stanowiły ważny składnik pożywienia.

Od niedawna zdecydowanie wzrosło zainteresowanie jej uprawą, co wynika przede wszystkim z osiągania plonów w granicach 3-4 ton/ha. Z krzaka można zebrać nawet 5-7 kg, co przy 1000 krzewów/ha daje już plon naprawdę wysoki i zapewnia duży zysk.

Decydując się na produkcję orzechów laskowych warto wziąć pod uwagę: regularne plonowanie, stosunkowo niskie koszty produkcji, dość niskie ceny krzewów, dobre warunki klimatyczno-glebowe, niskie koszty przechowywania, dość łatwy zbyt orzechów oraz fakt, że jest to inwestycja długowieczna - leszczyna owocuje 50-60 lat.
Wprowadzając nowe technologie produkcji orzecha laskowego w gospodarstwie powinniśmy wykorzystać najnowszy postęp biologiczny i techniczny w tym zakresie, dzięki czemu otrzymamy wysoki plon zdrowych i smacznych orzechów.

                                                          Optymalny teren pod uprawę

Rolniczą produkcję towarową leszczyny można podjąć w tych rejonach, gdzie średnia temperatura roczna wynosi około 8C. Obecnie najwięcej orzechów produkuje się w województwach lubelskim, kieleckim i mazowieckim.
Wyższe plony uzyskuje na glebach żyznych, cieplejszych, o właściwym uwilgotnieniu, bogatych w próchnicę i wapń, na polach gdzie nie ma silnych wiatrów, o wystawie południowo-wschodniej. Wystawa południowa, zwłaszcza przy dużych spadkach terenu, jest najbardziej narażona ze względu na duże wahania temperatur miedzy dniem i nocą, co może powodować uszkodzenia mrozowe zawiązków i pąków.
Najlepszy i optymalny poziom wody gruntowej to 120-150 cm, a najwłaściwszy odczyn gleby to pH7, czyli obojętny.

                                                 Przygotowanie pola, sadzenie i cięcie

Przede wszystkim musimy wykonać analizę gleby, a następnie wysiać nawozy zgodnie z otrzymanymi zaleceniami i sprawdzić czy w glebie nie ma pędraków, drutowców i innych szkodników. Pole musi być też wolne od chwastów, a szczególnie perzu.
Na 1 ha wysadzamy od 400 do 1200 krzewów - pod uwagę bierzemy jednak rodzaj gleby i siłę wzrostu krzewów (zależeć to będzie od odmiany). Ważne jest, aby na polu były zapylacze, w tym celu sadzimy co najmniej dwie odmiany leszczyny.
Krzewy można posadzić jesienią lub na wiosnę, ale korzystniejsze jest sadzenie jesienne, ponieważ wtedy lepiej się przyjmują i wcześniej rozpoczynają wegetację.
Po posadzeniu jednopędowe krzewy skracamy do wysokości 80-100 cm nad ziemią. W przypadku krzewów rozgałęzionych przycinamy przewodnik boczny na 1/3 wysokości, a jeżeli decydujemy się na formę pienną to usuwamy wszystkie pędy do 50-60 cm nad ziemią. Ponieważ przez pierwsze 3-4 lata młode leszczyny rosną wolniej, w tym czasie ograniczmy cięcie do usuwania jedynie pędów uszkodzonych i porażonych przez choroby - robimy to w kwietniu, albo w maju, przy okazji usuwając pędy wybijające z ziemi.

                                                           Nawożenie plantacji

Nawożenie dolistne (pozakorzeniowe) w uprawie orzecha laskowego może spowodować wzrost plonu nawet o 30% i więcej. Aminokwasy wchodzą w skład białek, węglowodanów, chlorofilu itd. Są znakomicie pobierane przez powierzchnie liści oraz integrowane w zjawisko fotosyntezy. Składniki pokarmowe zostają dostarczane roślinie nie jako pojedyncze części (azot, dwutlenek węgla, woda) lecz jako kompletne cegiełki. W ten sposób wspierany zostaje wzrost krzewów, szczególnie w sytuacji nasilonego oddziaływania stresu. Niektóre aminokwasy wchodzą w skład auksyn i wspomagają podział i rozwój korzeni.
Do produktów zawierających aminokwasy zaliczamy produkty wyprodukowane z alg morskich, nawozy pozakorzeniowe będące koncentratami zawierającymi wszystkie aminokwasy oraz nawozy aminokwasowo-mineralne stanowiące gotowe mieszaniny aminokwasów i składników mineralnych.
Nawozy wyprodukowane z alg morskich zawierających wszystkie fitohormony, czyli: gibereliny, cytokininy i auksyny, które decydują o prawidłowym wzroście i owocowaniu również w sytuacji stresowej.
Aminokwasy posiadają właściwości zwiększające przyczepność i pokrywanie powierzchni i w ten sposób zwiększają efektywność oraz tolerancję środków ochrony roślin i nawozów.

                                                  Ochrona przed chorobami i szkodnikami

Aby uzyskiwać regularnie rokrocznie wysokie plony należy prowadzić właściwą ochronę przed chorobami i szkodnikami. I tak:
   - do zwalczania alternariozy, szarej nekrozy orzechów, zamierania pędów leszczyny i moniliozy leszczyny można stosować Signum 33 EC w dawce 1kg/ha.
   - do zwalczania słonkowca orzechowca i dłużynka leszczynówki – Calipso w dawce 0.2 l/ha.
   - do zwalczania zwójek stosować Mospilan 20 SP plus Slippa 0,2 l/ha.
   - do zwalczania mszyc - Afik  0,3%.
   Brak jest zarejestrowanych w Polsce środków do zwalczania wielkopąkowca leszczynowego. Nie ma też środków do zwalczania misecznika śliwowego, ale można użyć do tego celu preparatów powierzchniowych Afik, AgriTrap i Siltac EC.

                                                              Odmiany i plony

Dla producenta leszczyny ważne jest uzyskanie wysokiego plonu dobrej jakości. Może zadecydować o tym dobór odmiany. Na pewno warto jest sadzić zarówno odmiany wielkoowocowe, jak i drobnoowocowe. Wybór zależy od przeznaczenia orzechów i możliwość ich zbytu w zakładach przetwórczych, cukierniach oraz na rynkach hurtowych i eksport. Ważne jest to, jakie odmiany wybrać aby uzyskać duże plony i dobrą jakość orzechów.

Odmiany wielkoowocowe:
•    Ennis – jest odmianą amerykańską, charakteryzującą się plonem 3,1 kg z krzewu. Orzechy są atrakcyjne i regularne. Wymagają dużej ochrony w celu zapobiegania chorobom, takim jak np. monilioza.
•    Barceloński – jest odmianą hiszpańską, osiągającą plon 1,9 kg z krzewu. Odmiana jest odporna na wysokie temperatury i cechuje się smacznymi, soczystymi owocami. Jest jednak podatna na moniliozę.
•    Kataloński – jest odmianą hiszpańską, od lat bardzo popularną w Polsce. Charakteryzuje się bardzo smacznymi i dużymi orzechami. Średni plon wynosi 3 kg z krzewu. Jądro orzecha jest duże i ma okrągły kształt. Odmiana jest podatna na moniliozę.
•    Fitzgerald - jest odmianą amerykańską, wyróżniającą się plonem 3,8 kg z krzewu. Orzechy są duże i mają grubą skorupę. Odmiana jest bardzo podatna na moniliozę.
•    Butler – jest odmianą amerykańską, o średnim plonie 2,9 kg z krzewu. Cechuje ją wrażliwość na słonkowca orzechowca.
•    Gunslebeński – jest odmiana niemiecką, o średnim plonie 4,7 kg z krzewu. Charakteryzuje się dużymi, owocami. Odmiana cechuje się wrażliwością na moniliozę oraz słonkowca orzechowca.
•    Cosford – jest odmianą angielską. Wyróżnia się dość dużymi orzechami o cylindrycznym kształcie. Skorupka ma kolor jasnobrązowy i jest bardzo cienka. Jądro jest duże i smaczne.

Odmiany drobnoowocowe :
•    Syrena – jest odmianą polską. Wyróżnia się średnim plonem 4,4 kg z krzewu. Masa 100 suchych orzechów wynosi 240-270 g.
•    Tonda di Giffoni – jest odmianą włoską, o średnim plonie 1,5 kg z krzewu. Cechuje ją duża wrażliwość na moniliozę oraz średnia na słonkowca orzechowca.
•    Ricca di Talantico – to kolejna odmiana włoska, osiągająca średni plon 3,1 kg z krzewu. Charakteryzuje się dużą wrażliwością na moniliozę. Jest także wrażliwa na słonkowca orzechowca.
•    Gubiński – jest niemiecką odmianą, o średnim plonie 2,6 kg z krzewu. Odmiana jest bardzo podatna na moniliozę. Jest także dość wrażliwa na słonkowca orzechowca.

W nowych technologiach produkcji orzecha laskowego istotnym kosztem jest bardzo pracochłonny zbiór. Na rynku są już jednak dostępne samobieżne kombajny do zbioru orzechów.

Edmund Sarnecki
Oddział Radom
Przygotował A.D.