Znów zmiany w Programie Rolnośrodowiskowym

Pod koniec listopada ukazał się projekt „Rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w  ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013. Wynika z tego, że rolników i doradców rolnośrodowiskowych czekają kolejne zmiany. Przedstawiamy Państwu czego będą dotyczyły.

Najpoważniejszą z zapowiadanych zmian (obowiązującą od 15 marca 2011 r.) jest brak możliwości podjęcia zobowiązania rolnośrodowiskowego w zakresie pakietu 1 i 3,  natomiast płatność rolnośrodowiskowa w ramach tych pakietów jest obecnie przyznawana wyłącznie tym rolnikom, którzy realizują zobowiązanie rolnośrodowiskowe w tym zakresie podjęte przed podaną datą.

W projekcie wymienionego rozporządzenia proponuje się doprecyzowanie terminu koszenia i wypasu  na trwałych użytkach zielonych w ramach Pakietu 1. Rolnictwo zrównoważone i Pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne. Ze względu na pewną dowolność dotychczasowej interpretacji w zakresie możliwości czasowych wykonywania pokosu lub wypasu zwierząt (decydował o tym doradca rolnośrodowiskowy), wprowadza się określenie terminu wypasu - w ramach sezonu wegetacyjnego traw, a końcowy termin pokosu - jako 31 lipca.

Zmiany oczekiwane przez rolników

Zmianami wychodzącymi naprzeciw oczekiwaniom rolników, są:

- zmiana terminu sporządzenia przez eksperta przyrodniczego dokumentacji przyrodniczej stanowiącej szczegółową charakterystykę danego siedliska przyrodniczego, lub siedliska lęgowego ptaków, na potrzeby realizacji pakietu 4. i 5. Proponowana zmiana w powyższym rozporządzeniu umożliwia dodatkowo sporządzenie tej dokumentacji także w roku, w którym składany jest wniosek o rozpoczęcie realizacji  w zakresie pakietów 4. i 5.

- proponuje się zmiany zakresu realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego w trakcie jego realizacji, także odnośnie pakietu 6, dotyczącego ochrony zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie. Propozycja rozszerza  możliwości zwiększenia powierzchni realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego w drugim i trzecim roku także na pakiet 6.(dotychczas dotyczyło to  jedynie do pakietu 4 i 5).

- uzupełnienie przepisu o zakaz zakładania ekologicznych upraw sadowniczych na gruntach zmeliorowanych. Uprawy sadownicze znacznie ingerują w panujące na danym terenie stosunki wodne - ich korzenie penetrują głęboko glebę i stwarzają zagrożenie zniszczenia
w szczególności drenarskich systemów melioracyjnych. Zakaz ten dotyczyć będzie jedynie nowych beneficjentów realizujących program rolnośrodowiskowy od 2011 roku.

- wprowadzenie przepisu umożliwiającego wygaśnięcie zobowiązań rolnośrodowiskowych w całości lub części ze względu na wystąpienie siły wyższej lub wyjątkowych okoliczności. Zgodnie z brzmieniem projektowanego przepisu, jeżeli na skutek działania siły wyższej lub wyjątkowych okoliczności (w tym m.in. katastrofy naturalnej jaką jest np. powódź lub podtopienie), rolnik nie może w latach następujących po roku ich wystąpienia kontynuować zobowiązania rolnośrodowiskowego, albo jego części. Kierownik biura powiatowego ARiMR będzie mógł wówczas - na wniosek rolnika - odstąpić od zobowiązania w całości lub części.

Zmiany porządkujące i karne

W projekcie tego rozporządzenia są też zmiany o charakterze porządkowym i ustanawiające sankcje:

- zmiany o charakterze porządkowym (obejmujące § 11, § 13 ust. 1 pkt 2, § 15, § 19
ust. 4 obowiązującego rozporządzenia), dotyczą uchylenia przepisów odnoszących się do stanu średniorocznego zwierząt. Ustawodawca zamierza odejść od takiego sposobu naliczania płatności na rzecz płatności do sztuk fizycznych (liczby) zwierząt. Liczba zwierząt stanie się podstawą obliczania pomocy w odniesieniu do środków związanych ze zwierzętami oraz sposobu redukcji i wykluczeń w przypadku zgłoszenia przez rolnika większej niż rzeczywistej liczby zwierząt.

Ta porządkowa zmiana rodzi jednak dalsze konsekwencje. Jeżeli liczba zwierząt zadeklarowanych we wniosku o płatność przewyższa liczbę zwierząt stwierdzoną w wyniku kontroli administracyjnej lub kontroli na miejscu – płatność przysługuje do zatwierdzonych, czyli stwierdzonych w wyniku kontroli, zwierząt. Ponadto, w przypadku stwierdzenia w wyniku kontroli rozbieżności między liczbą zwierząt zadeklarowanych we wniosku, a stwierdzonych w wyniku kontroli, rolnik obarczony jest karą finansową za „przedeklarowanie”. Wysokość sankcji zależy od poziomu tego przedeklarowania.

W przypadku stwierdzenia różnicy pomiędzy zadeklarowaną liczbą zwierząt a stwierdzoną - mniejszej niż 3 sztuki – płatność przyznawana jest do wysokości przysługującej do zwierząt zatwierdzonych, pomniejszonej o odsetek ilorazu zwierząt, dla których stwierdzono nieprawidłowości i zwierząt zatwierdzonych. Jeżeli przedeklarowanie dotyczy więcej niż 3 sztuk – płatność przyznawana jest do wysokości przysługującej do zwierząt zatwierdzonych pomniejszoną o:

- odsetek ilorazu zwierząt, dla których stwierdzono nieprawidłowości i zwierząt zatwierdzonych w przypadku jeżeli ten odsetek nie przekracza 10%;

- dwukrotność odsetka ilorazu zwierząt, dla których stwierdzono nieprawidłowości
i zwierząt zatwierdzonych w przypadku jeżeli ten odsetek przekracza 10 %, ale nie przekracza 20 %.

Jeżeli odsetek przekracza 20 % – płatność za dany rok nie przysługuje, a jeżeli odsetek przekracza 50 % – płatność za dany rok nie tylko nie przysługuje, ale też zgodnie z art. 5b rozporządzenia nr 885/2006 wyklucza się rolnika z wszelkich innych płatności wypłacanych mu przez agencję płatniczą, odpowiedzialną za odzyskanie długu od danego beneficjenta w wysokości równej różnicy między liczbą zwierząt zadeklarowanych a stwierdzonych.

- odejście w pakiecie 7 od stanów średniorocznych na rzecz stanu rzeczywistego w danym roku jako konsekwencji wprowadzenia powyższego systemu redukcji i wykluczeń związanych z przedeklarowaniem zwierząt stwierdzonych w wyniku kontroli. Od roku 2011 - oznacza to, że rolnik we wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej zobligowany będzie podawać tylko te zwierzęta, które faktycznie posiada i zamierza posiadać.

- doprecyzowanie przepisu dotyczącego konieczności utrzymania - w trakcie trwania zobowiązania - zwierząt danej rasy w liczbie nie mniejszej niż liczba zwierząt danej rasy, do których została przyznana płatność rolnośrodowiskowa w danym roku, a do czasu przyznania tej płatności – w liczbie nie mniejszej niż liczba zwierząt, do których została przyznana pierwsza płatność rolnośrodowiskowa. W przypadku hodowców, którzy rozpoczęli realizację pakietu 7 w latach 2008-2010 rokiem odniesienia co do liczby zwierząt (czyli tzw. rokiem pierwszym, względem którego nie może w latach kolejnych ulec zmniejszeniu wielkości stada) będzie rok 2011 niezależnie od tego, który jest to rok realizacji zobowiązania rolnośrodowiskowego.

- nowa kategoria siły wyższej. W związku z tym, iż zmniejszenie liczebności stada poniżej stanu zadeklarowanego może wynikać z przyczyn niezależnych od rolnika – proponuje się wprowadzić nową kategorię siły wyższej, której wystąpienie będzie równoznaczne z tym,
iż rolnik nie podlega sankcjonowaniu ani z tytułu zmniejszenia liczby zwierząt względem pierwszego roku zobowiązania. Postuluje się, aby za nową kategorię siły wyższej uznać niezależną od woli rolnika utratę przez zwierzę wartości hodowlanej, ze względu na którą zwierzę to zostało objęte programem ochrony zasobów genetycznych.

Zmiana wymaganych załączników

Chodzi o zmianę załączników do wniosku o płatność rolnośrodowiskową w zakresie pakietu 7 od 2011r. W związku z propozycją zmiany zasad realizacji pakietu 7 nastąpi zmiana wymaganych załączników do wniosku o płatność rolnośrodowiskową. Wskazane jest, aby każdy rolnik od 2011 r. do pierwszego wniosku o płatność rolnośrodowiskową z tytułu pakietu 7 dołączał oświadczenie podmiotu upoważnionego do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zasobów genetycznych zwierząt  (tzn. Instytutu Zootechniki-PIB) zawierające wykaz zwierząt objętych programem ochrony zasobów genetycznych ras lokalnych.

Biorąc pod uwagę wprowadzenie nowych zasad realizacji pakietu 7 od 2011 r., rolnicy, (którzy realizują ten pakiet od 2008, 2009 lub 2010 r.) do wniosku o przyznanie płatności
w 2011 r. zobowiązani będą dołączyć obok ww. dokumentu także dotychczas obowiązujące zaświadczenie o stanie średniorocznym zwierząt, do których przysługuje płatność rolnośrodowiskowa w ramach pakietu 7 za rok 2010.

Będzie wymaganych mniej załączników do wniosku o płatność - Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne. Dzięki tej zmianie, rolnik przystępujący do realizacji Pakietu 2. Rolnictwo ekologiczne nie będzie zobowiązany do dołączania do pierwszego wniosku o przyznanie płatności rolnośrodowiskowej kopii zgłoszenia o zamiarze podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego upoważnionej jednostce certyfikującej.

Precyzyjne określenie wymogów

Jest też propozycja zmiany polegająca na określeniu wymogów w ramach pakietów lub wariantów programu rolnośrodowiskowego powiązanych z podstawowymi wymaganiami (CC). Ich nieprzestrzeganie przez rolnika skutkować będzie redukcją płatności na poziomie 100 % w ramach danego wariantu lub pakietu, a nie jak dotychczas na poziomie konkretnej działki rolnej, na której stwierdzono dane uchybienie.

Podsumowując należy stwierdzić, że obok doprecyzowania kilku zobowiązań zajdą też poważne zmiany w funkcjonowaniu programu. Bardzo dużym ograniczeniem będzie brak możliwości “wchodzenia” w pakiet rolnictwo zrównoważone i ekstensywne użytki zielone, które cieszyły się dużym uznaniem rolników.

Piotr Szczepkowski

TZD Mława

Oddział Poświętne

przyg. A.D.

Źródło: „Projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w  ramach działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.”

Autor składa podziękowania Paniom Agnieszce Kucharskiej i Annie Jobda (pracownicom MRIRW) za udostępnienie materiałów.