Nowości w uprawie rzepaku w Poświętnem

3 lutego w MODR Oddział Poświętne w Płońsku odbyła się konferencja pt. „Prawidłowa uprawa rzepaku ozimego” obejmująca zagadnienia dotyczące agrotechniki, zwalczania agrofagów, doboru odmian i nawożenia rzepaku ozimego. Wzięło w niej udział ponad 150 osób.

Profesor Marcin Kozak z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, na początku swojego wykładu zaznaczył, że w sezonie 2014/2015 światowa produkcja nasion rzepaku wyniosła 69 mln ton i odznaczała się niewielkim spadkiem (0,9%) w stosunku do sezonu poprzedniego. Jednakże w Polsce ze względu na wzrost powierzchni zasiewów o 0,3%, rzepak zajmował areał bliski 1 mln ha, a przerób rzepaku wzrósł o 21% i tym samym oscylował w granicach 2,5 mln ton. Wysoki popyt na nasiona rzepaku ze strony producentów biopaliw jak i przemysłu spożywczego pozwala przypuszczać, że w przyszłości produkcja oleju rzepakowego utrzyma się w Polsce na podobnym poziomie lub będzie nadal lekko wzrastać.

Najważniejsze zasady prawidłowej uprawy rzepaku

Prof. Kozak podkreślił, że rzepak uprawiany na stanowisku po zbożach nie znosi daleko idących uproszczeń w uprawie roli i bardzo ważnym elementem agrotechniki rzepaku jest właściwy system uprawy gleby. Należy dążyć do zachowania zasad uprawy tradycyjnej, tj. uprawy płużnej, która polega na wykonaniu pełnego zestawu uprawek pożniwnych, wczesnej orce, umożliwiającej osiadanie i wydobrzenie roli oraz starannej uprawie przedsiewnej.
Rzepak ma duże potrzeby pokarmowe. W porównaniu z pszenicą ozimą pobiera dwukrotnie więcej azotu, fosforu i potasu oraz przeszło pięciokrotnie więcej wapnia. Ponadto jako roślina należąca do rodziny kapustowatych potrzebuje szczególnie dużo siarki. Z każdą toną nasion rzepak pobiera: 50-60 kg N, 25-34 kg P2O5, 60-70 kg K2O, 7-12 kg MgO, 39-70 kg CaO, 18-22 kg S. Na dobrych i bardzo dobrych stanowiskach nawożenie azotem w jesieni jest zbędne, a często szkodliwe. Pierwszą dawkę w ilości 70-100 kg N wysiewa się na przedwiośniu, w momencie ruszenia wegetacji: saletra amonowa + siarczan amonu lub saletrosan. Drugą dawkę trzeba wysiać nie później niż na początku pąkowania roślin, zanim gleba przeschnie w górnej warstwie (forma nawozu dowolna).
Prawidłowo wykonany siew z ustaloną obsadą roślin to ważny element agrotechniczny. Zaleca się wysiewać odmiany mieszańcowe w gęstości 45-50 nasion/m2,
a odmiany populacyjne 55-70 nasion/m2. Nadmierne zagęszczenie roślin prowadzi do luźnej budowy rozety liściowej, a nawet wybujania roślin, gorszego ich przezimowania i słabszego wigoru na wiosnę, co jest przyczyną mniejszych plonów i mniejszej wierności plonowania. Na wiosnę zagęszczenie roślin na 1 m2 powinno być nie mniejsze niż 15-20 sztuk odmian mieszańcowych (parasolowatych) i 20-30 sztuk odmian populacyjnch (jodełkowych).
W części dotyczącej ochrony rzepaku profesor scharakteryzował najgroźniejszą obecnie chorobę rzepaku jaką jest kiła kapusty. Jest to choroba płodozmianowa, a jej sprawcą jest pasożytniczy pierwotniak. Dlatego należy przestrzegać zasad prawidłowego płodozmianu – przynajmniej 3-4 letniej przerwy w uprawie rzepaku i innych roślin kapustowatych na tym samym polu.
Na glebach zainfekowanych nie powinno się uprawiać roślin z rodziny kapustowatych przez okres nie mniejszy niż 7-8 lat. Na polach, na których wystąpiła kiła kapusty, przez kilka lat należy uprawiać rośliny nie będące żywicielami sprawcy choroby np. zboża, ziemniaki, buraki, facelię. Jedynie na glebach zainfekowanych należy wysiewać odmiany rzepaku o podwyższonej odporności na kiłę kapusty, uwzględniając prawidłowy płodozmian i różne typy odmian odpornych (Mentor, Mendelson, SY Alister, SY Alistorm, Andromeda, Archimedes).
Zmiany w ochronie rzepaku
Temat ochrony rzepaku przed szkodnikami po wycofaniu neonikotynoidowych zapraw nasiennych poruszyła w swoim wykładzie profesor Ewa Matyjaszczyk z Instytutu Ochrony Roślin PIB w Poznaniu. Podkreśliła, że ograniczenia stosowania neonikotynoidów: klotianidyny, tiametoksamu i imidachloprydu spowodowały, że insektycydowe zaprawy nasienne zostały wycofane ze stosowania w Polsce oraz wielu innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Przyczyną wycofań były wątpliwości odnośnie bezpieczeństwa tych insektycydów dla pszczół. Według uzasadnienia podanego w decyzji Komisji Europejskiej pszczoły mogą być narażone, w zależności od uprawy za pośrednictwem pyłu unoszącego się podczas aplikacji zaprawionych nasion, spożycia pozostałości substancji wraz z zanieczyszczonym pyłkiem kwiatowym i nektarem oraz w przypadku kukurydzy poprzez spożycie rosy gutacyjnej (płyn wydzielający się kroplami z roślin kukurydzy, który może być spożywany przez pszczoły).
W konsekwencji obecnie brakuje możliwości chemicznego zwalczania grupy ważnych ekonomicznie szkodników rzepaku, takich jak miniarki, chowacze, śmietki, gnatarze czy tantniś krzyżowiaczek. Dla zwalczania innych ważnych ekonomicznie szkodników wczesnych faz rozwojowych rzepaku na rynku dostępne są tylko pyretroidy. Dostępne metody niechemiczne są niewystarczające.

Tab. Możliwości zastąpienia wycofanych zapraw neonikotynoidowych w Polsce
 w ochronie rzepaku przed szkodnikami wczesnych faz rozwojowych

Właścicielami neonikotynoidowych substancji aktywnych są głównie duże firmy chemiczne: Bayer i Syngenta. Aby substancje wróciły na rynek firmy te muszą ponownie wykonać badania, szerzej uwzględnić w nich problematykę bezpieczeństwa pszczół i ponownie przedstawić je do oceny Komisji Europejskiej. Profesor Matyjaszczyk nadmieniła, że firmy planują to zrobić. Nie ma jednak pewności co do tego kiedy i jaką decyzję podejmie KE. Istnieje szansa, ale nie ma jednak takiej pewności, że zaprawy nasienne zawierające neonikotynoidy powrócą w przyszłości na rynek.
Następnie ofertę preparatów do ochrony rzepaku firmy Syngenta przedstawił trzeci prelegent: Janusz Malanowski. Firma Syngenta do ochrony rzepaku oferuje m.in.: insektycyd – Plenum 500 WG; fungicydy – Amistar Xtra 405 EC, Symetra 325 SC, Toprex 375 SC, herbicyd – Colzor Trio 405 EC.
Informacji na temat odmian rzepaku ozimego z firmy Limagrain udzielił uczestnikom Jerzy Tchórzewski. Firma nasienna Limagrain oferuje dużą gamę odmian rzepaku ozimego np.: Adriana, Arsenal, Artoga, Andromeda, Archimedes.
Ostatni wykład Tomasza Świstka z firmy Osadkowski SA., dotyczył stosowania mikro i makroelementów w uprawie rzepaku.
Organizatorzy konferencji dziękują firmom Syngenta Polska, Limagrain, Osadkowski SA, Luvena, Team-Rol, Arysta, Centrala Nasienna w Warszawie, Omya oraz Brandez, za sponsoring przedsięwzięcia pt. „Prawidłowa uprawa rzepaku ozimego”.

Tekst Janusz Sychowicz
Zdjęcia Bożena Chądzyńska
MODR Oddział Poświętne w Płońsku