Skip to main content
MODR Warszawa:  ul. Czereśniowa 98, 02-456 Warszawa  | ikona 22 571 61 00 

Jesienne zagrożenia występujące w uprawie rzepaku

Bardzo ważnym aspektem prawidłowo prowadzonej ochrony rzepaku ozimego jest agrotechnika. Brak podorywek, stosowanie upraw bez orkowych oraz postępujące uproszczenia w płodozmianie roślin są czynnikami zwiększającymi prawdopodobieństwo wystąpienia chwastów, chorób i szkodników na plantacjach rzepaku. W tym artykule piszemy o roli i zwalczaniu chwastów występujących w plantacjach rzepaku ozimego, o jego chorobach i sposobach ich zwalczania, a także o skutecznej walce ze szkodnikami.

CHWASTY: Rzepak ozimy od najwcześniejszych faz rozwojowych narażony jest na ich niekorzystne działanie. Przez cały sezon wegetacyjny konkurują one z rośliną uprawną o wodę, światło i składniki pokarmowe. Pobierają z gleby znacznie szybciej i więcej składników pokarmowych niż roślina uprawna. Hamują wzrost i rozwój roślin. Na zachwaszczonych plantacjach rośliny uprawne są słabo wyrośnięte i w złej kondycji. Chcąc ograniczyć straty powodowane przez niekorzystne działanie chwastów, należy już w okresie jesiennym przystąpić do ich zwalczania. Często plantatorzy obawiają się zabiegów jesiennych ze względu na możliwość wymarznięcia rzepaku. Zapominają jednak przy tym, że jedną z przyczyn wymarznięcia rzepaku jest pozostawienie uprawy zachwaszczonej, ponieważ rzepak konkurując o światło i przestrzeń często wyrasta wynosząc szyjkę korzeniową, która jest bardzo wrażliwa na niskie temperatury, ponad powierzchnię ziemi. Narażenie szyjki korzeniowej na przemarzniecie może zakończyć się zaoraniem plantacji.

Jesienne zwalczanie chwastów jest zdecydowanie korzystniejsze dla rozwoju, przezimowania i plonowania rzepaku ozimego. W tabeli 1 przedstawiono niektóre herbicydy stosowane do zwalczania chwastów jesienią.

Tabela 1. Przykłady herbicydów stosowanych do zwalczania chwatów w rzepaku jesienią

Nazwa środka

Dawka na ha

{l, kg}

Termin stosowania

Devrinol 450 SC

2,5 – 3,0

Przed siewem, zaraz po zabiegu wymieszać  z glebą na głębokość do 3 cm

Brasiherb 400 SC

Command 480 SC

Kalif 480 EC

Reactor 480 EC

Szabla 480 EC

0,3

0,25

0,25

0,2-0,25

0,25

Bezpośrednio po siewie

Command Top 375 CS

Command 480 SC + Devrinol 450 SC

Devrinol Top 375 CS

2,75-3,0

0,1-0,2 +2,0-2,5

2,75-3,0

Colzor Trio 405 CS

3,0-4,0

Nimbus 283 SE

Command 480 SC+Butisan 500 SC

Kalif 480 EC+Agro Metazachlor 500 SC

Kalif 480 EC + Metazanex 500 SC

“Butisan 400 SC+Command 480 SC”

2,5-3,0

0,2-1,5

0,2-1,5

0,2-1,5

dwupak/2,5ha

Teridox 500 EC

2,5-3,5

Teridox 500 EC + Command 480 SC

Pronap Extra 430 EC

2,5+0,15

2,5-3

Agro Metazachlor 500 SC

Butisan 500 SC

Fuego 500 SC

Metazanex 500 SC

2,0-3,0 (2,5-3,0)*

2,0-3,0 (2,5-3,0)*

2,0-3,0 (2,5-3,0)*

2,0-3,0 (2,5-3,0)*

Bezpośrednio po siewie lub nalistnie w fazie nie mniej niż 2 liście rzepaku, na chwasty do fazy 2 liści właściwych

Butisan Duo 400 EC

2,0-2,5

Butisan Star 416 SC

2,5-3,0 (2,0-2,5)* (3,0)*

Bezpośrednio po siewie lub w fazie 4-7 dni po siewie lub nalistnie w fazie nie mniej niż 2 liście rzepaku, na chwasty do fazy 2 liści właściwych

Galera 334 SL

0,35

Rzepak w fazie 3-4 liści, chwasty od liścieni do fazy 4 liści

Galera 334 SL+ Metazanex 500 SC

0,35+1,6

Cliophar 300 SL

Lontrel 300 SL

0,3 – 0,4

0,3-0,4

Rzepak w fazie 3-4 liści, chwasty w fazie 2-3 liści lub w fazie rozety

Kerb 50 WP

1,0 – 1,5

Rzepak w fazie 4-6 liści, chwasty do 4 liści

Kerb 50 WP + Lontrel 300 SL

1,0+0,3-0,4

*dawki dla kolejnych, późniejszych terminów stosowania

CHOROBY: Przedłużająca się ciepła i wilgotna jesień oraz łagodna zima stwarzają doskonałe warunki do rozwoju i rozprzestrzeniania się patogenów, które już od jesieni mogą porażać rzepak. Ograniczanie występowania organizmów powodujących choroby już jesienią pozwala ograniczyć cały okres wzrostu rzepaku. Do najważniejszych metod zalicza się: uprawa rzepaku i innych gatunków
(z kapustowatych) na tym samym polu nie częściej niż co 4 lata, dobór odmian rzepaku do siewu
o możliwie wysokiej i trwałej odporności na porażenia przez sprawców chorób, wysiew tylko zalecanych ilości kwalifikowanych nasion na jednostkę powierzchni w celu zapewnienia optymalnego zagęszczenia roślin w łanie, staranna uprawa pól pod zasiew rzepaku, niszczenie i zaorywanie ścierni rzepakowych, zrównoważone oraz okresowe wapnowanie gleb, zaniechanie stosowania pielęgnacji mechanicznej na plantacjach z prawidłowo rozwijającymi się roślinami - aby uniknąć ich uszkadzania, zwalczanie samosiewów i chwastów roślin kapustowatych, izolacja przestrzenna form jarych od ozimych, a także efektywne zwalczanie szkodników zapobiegające wytypowaniu uszkodzeń roślin rzepaku, które mogłyby stanowić potencjalne miejsca infekcji przez patogeny.

Jesienią na roślinach zaobserwować można objawy porażenia przez sprawców takich chorób jak: zgorzel siewek, sucha zgnilizna kapustnych, czerń krzyżowych, szara pleśń, mączniak rzekomy, oraz
w niektórych rejonach kraju również kiła kapusty.

Zgorzel siewek (powodowana przez kompleks grzybów: Pythium spp., Rhizoctonia solani, Fusarium spp.) - jest jedną z pierwszych chorób, jakie spotkamy na plantacji rzepaku po jego siewie. Objawy
to brunatne plamy na korzeniach i szyjkach korzeniowych, z czasem obejmujące cały ich obwód (powstają charakterystyczne przewężenia). Choroba ta na polu występuje placowo, jest bardzo niebezpieczna zwłaszcza gdy wystąpi tuż po wschodach. Silne porażenie powoduje więdnięcie,
a w ostateczności zamieranie roślin. Najskuteczniejszym i zarazem najtańszym sposobem zapobiegania tej chorobie jest przedsiewne zaprawianie nasion. Źródłem infekcji jest gleba i materiał siewny.

Sucha zgnilizna kapustnych (Phoma lingam) - jest jedną z najważniejszych chorób grzybowych rzepaku, występującą na terenie całego kraju. Grzyb powodujący tę chorobę może atakować rzepak
w ciągu całego okresu wegetacyjnego. Objawy na wszystkich częściach nadziemnych rośliny
to charakterystyczne żółtawe lub jasno szare plamy z widocznymi na ich powierzchni piknidiami
w postaci czarnych kropeczek, w których znajduje się masa zarodników konidialnych. W miarę rozwoju rośliny plamy te powiększają się i pogłębiają, mogąc doprowadzić do przedwczesnego dojrzewania,
a nawet wylegania roślin (jeśli wystąpią na łodydze). Źródłem infekcji są resztki pożniwne i materiał siewny. Żywotność grzyba w glebie ocenia się na ok. 7 lat.

Czerń krzyżowych (Alternaria spp.) - może powodować zmniejszenie plonu do 30%, zwłaszcza
gdy wystąpi na łuszczynach, powodując ich przedwczesne dojrzewanie i osypywanie się nasion. Grzyb poraża rzepak w trakcie całego okresu wegetacyjnego i może wystąpić na wszystkich organach rośliny. Na liściach i łodygach tworzą się strofowane plamy - na przemian jasne i ciemne pierścienie lub ciemne (często czarne) nieregularne plamy. Na łuszczynach są to zazwyczaj czarne, początkowo małe, okrągłe plamki, które w miarę upływu czasu mogą zająć całą powierzchnię łuszczyny. Źródłem infekcji jest materiał siewny oraz resztki pożniwne pozostające w glebie.

Szara pleśń (Botrytis cinerea) - jest chorobą bardzo powszechną i występującą na wielu gatunkach roślin. W rzepaku może powodować straty w plonie nawet do 30%, zwłaszcza w latach wilgotnych. Grzyb ten może atakować wszystkie organy nadziemne roślin w ciągu całego okresu wegetacyjnego. Objawy na liściach, łodygach, pąkach i strąkach to szarobrązowy nalot grzybni. Porażone części rośliny zamierają, a w przypadku zaatakowania młodych roślin rzepaku może dojść do całkowitego
ich zamierania. Dla rozwoju choroby zasadnicze znaczenie mają okresy zimnej i mokrej pogody oraz uszkodzenia roślin powstałe na skutek mrozów lub innych czynników raniących (np. szkodniki). Źródłem infekcji są porażone resztki pożniwne różnych roślin, które wcześniej znajdowały się na danym polu.

Mączniak rzekomy kapustnych (Peronospora parasitica) - najczęściej obserwuje się go
we wczesnej fazie kwitnienia rzepaku. Rozwojowi infekcji sprzyja stosunkowo niska temperatura
i wysoka wilgotność powietrza. Objawy tej choroby to żółte, nieregularne plamy z czarnymi
lub brunatnymi kropkami na górnej powierzchni liścia, z jednocześnie białym nalotem grzybni
po dolnej stronie liścia. W efekcie porażenia grzybem dochodzi do przedwczesnego opadania dolnych liści.

Kiła kapusty (Plasmodiophora brassicae) - podobnie jak werticilioza, jest chorobą płodozmianową,
a problem z tymi chorobami polega głównie na braku skutecznych środków chemicznych
do ich zwalczania. Kiła na polu występuje placowo w postaci żółknących, następnie czerwieniejących, a w końcu więdnących roślin; objawy nasilają się zwłaszcza przy suchej pogodzie. Na korzeniach tworzą się początkowo jasne i twarde, a następnie brunatniejące i rozpadające się narośla
z zarodnikami przetrwalnikowymi. Po wystąpieniu choroby zaleca się kilkuletnią przerwę w uprawie roślin kapustnych, podczas której należy wapnować glebę oraz zwalczać chwasty spełniające rolę roślin żywicielskich. Źródłem infekcji jest skażona gleba. Rejestr środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu zezwoleniem ministra rolnictwa nie zawiera na tę chwilę preparatu zwalczającego kiłę kapusty w rzepaku.

Ochrona chemiczna w celu ograniczenia zagrożenia ze strony chorób grzybowych staje się coraz ważniejsza obok wymienionych wcześniej wielu zabiegów agrotechnicznych. Przykłady zapraw nasiennych i fungicydów stosowanych do zwalczania sprawców chorób rzepaku ozimym przedstawia tabela 2 i 3.

 

Tabela 2. Przykłady zapraw nasiennych do zwalczania sprawców chorób w rzepaku

Nazwa środka

Dawka na 1 kg nasion

Zwalczane choroby

Funaben T 480 FS

5,5 ml+8 ml wody

zgorzel siewek

Zaprawa Funaben T

4 g

Zaprawa Oxafun T 75 DS./WS

4 g

zgorzel siewek,

czerń krzyżowych

Cruiser OSR 322 FS *

11,25 ml

zgorzel siewek,

czerń krzyżowych

mączniak rzekomy

*zaprawa, która zwalcza również szkodniki

 

Tabela 3. Przykłady fungicydów stosowanych do zwalczania sprawców chorób w rzepaku

 

Nazwa środka

 

Zwalczane choroby

Dawka

l/ha

Sucha zgnilizna

Czerń krzyżowych

Szara pleśń

Alert 375 SC

0,6

+

-

-

Brasifun 250 EC

0,75

+

-

-

Caramba 60 SL

0,7-1,0

+

+

+

Dominic 250 EW

0,75

-

+

-

Helicur 250 EW

0,75

-

+

-

Horizon 250 EW

0,5-0,75

+

+

+

Kasir 250 EW

0,5-0,75

+

+

-

Orius 250 EW

0,75

+

+

-

Pictor 400 SC

0,3-0,5

+

-

-

Prokarb 380 EC

1,5

+

-

-

Riza 250 EW

1,0

+

+

-

Sarfun 500 SC

0,4

+

+

+

Siarkol K 85 WP

3,0 kg/ha

+

-

-

Siarkol K 1000 SC

2,5

+

-

-

Sparta 250 EW

1,0

+

+

-

Tarcza Łan 250 EW

0,75

-

+

-

Tebu 250 EW

0,75

-

+

-

Toprex 375 EC

0,3

+

+

-

Topsin M 500 SC

1,2

+

+

-

SZKODNIKI: Długa i ciepła jesień oraz łagodna zima wpływają na większe zagrożenie ze strony szkodników w uprawie rzepaku ozimego. Największe straty powodują: pchełki ziemne, pchełka rzepakowa, ślimaki, gnatarz rzepakowiec i rolnice. Ze względu na ocieplenie się klimatu wzrosło nasilenie szkodników jesiennych w rzepaku, zwłaszcza rolnic, śmietki kapuścianej, mszyc, chowacza galasówka, ślimaków oraz gryzoni. Dotychczas ochrona tej rośliny przed szkodnikami przeprowadzana była głównie wiosną, ale to się zmienia.

Pchełki ziemne – największe szkody wywołują chrząszcze, które wyjadają w liścieniach i liściach młodych roślin wgłębienia i otwory.

Pchełka rzepakowa– szkody wyrządzają przede wszystkim larwy, które żerują w głównych nerwach i ogonkach liściowych, następnie w nasadowej części łodygi i w szyjce korzeniowej, a także mogą niszczyć stożek wzrostu, powodując tym samym zamieranie roślin.

Chowacz galasówek – chrząszcze pojawiają się już w sierpniu, a do listopada składają jaja do szyjki korzeniowej rzepaku. Larwy żerują w pojedynczych lub zbiorowych wyroślach.

Mszyca kapuścianka – pojawia się na rzepaku, gdy przez dłuższy czas jest sucha i ciepła pogoda jesienią.

Gnatarz rzepakowiec – larwy zjadają liście, a kiedy licznie występują, mogą powodować gołożery. Żerują przeważnie do wystąpienia pierwszych przymrozków. W ostatnich latach zaobserwowano liczniejsze i częstsze występowanie gnatarza.

Rolnice – młode gąsienice żerują na nadziemnych częściach roślin, starsze natomiast chowają się w glebie, gdzie uszkadzają korzenie lub wychodzą w nocy na powierzchnię i podgryzają rośliny u nasady. Uszkodzenia w okolicy szyjki korzeniowej powodują przewracanie się i zamieranie roślin.

Śmietka kapuściana – larwy szkodnika po 3–4 tygodniach żerowania przepoczwarczają się w glebie, dając początek następnym pokoleniom.

W tabeli 4 podano przykłady niektórych preparatów do zwalczania wybranych szkodników w  rzepaku ozimym.

Tabela 4 Przykłady insektycydów stosowanych do zwalczania niektórych

Nazwa środka

Dawka l/ha. kg/ha

Zwalczany szkodnik

Termin stosowania

Decis 2,5 EC

0,25

Pchełki (rzepakowa, czarna, falistosmuga, smużkowa)

zastosować po zauważeniu pierwszych uszkodzeń

Patriot 100 EC

0,065

Decis 2,5 EC

0,3–0,35

Gnatarz rzepakowiec

oprysk wykonuje się po wystąpieniu młodych larw (we wrześniu), gdy średnia ich liczebność wynosi 1 osobnik na 1 roślinie

Fastac 100 EC

0,08–0,1

Karate Zeon 050 CS

0,12–0,15

Patriot 100 EC

0,075–0,08

Fastac 100 EC

0,15

Piętnówki, rolnice

oprysk należy wykonać, kiedy gąsienice są młode.

Karate Zeon 050 CS

0,15–0,2

Decis 2,5 EC

0,35

Mszyca kapuściana

w wypadku licznego wystąpienia szkodnika oprysk należy wykonać przede wszystkim na skraju plantacji. Wykonuje się go po zakończeniu lotu pszczół, przestrzegając prewencji. Do cieczy użytkowej należy dodać środek zwiększający zwilżalność. Próg szkodliwości – 2 kolonie mszyc na 1 m2 brzegu pola.

Fastac 100 EC

0,12

Patriot 100 EC

0,08

Pirimor 500 WG

0,25–0,5

Talstar 100 EC

0,1

Anty–Ślimak Spiess–Urania 04 GB

4

Ślimaki

preparaty należy rozsiewać na polu rzepaku w okresie od siewu do fazy tworzenia rozety

Glanzit 06 GB

3-5

Ślimakom 06 GB

8

Ślimax 04 GB

4

Pamiętajmy, że zapobieganie chorobom oraz zwalczanie szkodników i chwastów w uprawach rzepaku jesienią gwarantuje dobrą kondycję roślin, wysoki plon i dobrą jego jakość.

 

Monika Górzyńska

MODR w Warszawie

Oddział Poświętne

 

Literatura:

  1. G. Hołubowicz – Kliza – Uprawa rzepaku –IUNG Puławy 2007
  2. Rejestr środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu zezwoleniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
  • Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego

    Dyrektor MODR Warszawa: Sławomir Piotrowski
    Zastępca Dyrektora MODR Warszawa: Adam Tarkowski

    ul. Czereśniowa 98, 02-456
    tel. 22 571 61 00 | fax. 22 571 61 01
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

  • MODR Warszawa Oddział Bielice

    Dyrektor Oddziału: Krzysztof Szumski

    Bielice 19, 96-500 Sochaczew 
    tel. 46 862 00 40 | fax.46 862 00 52
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

  • MODR Warszawa Oddział Ostrołęka

    Dyrektor Oddziału: Bogdan Bagiński

    ul. Targowa 4, 07-410 Ostrołęka,
    tel. 29 760 03 69 - fax. 29 769 49 53
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

  • MODR Warszawa Oddział Płock

    Dyrektor Oddziału: Wojciech Banaszczak

    ul. Zglenickiego 42 D, 09-411 Biała
    tel./fax: 24 269 77 00
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

  • MODR Warszawa Oddział Poświętne w Płońsku

    Dyrektor Oddziału: Jarosław Grabowski

    ul. H Sienkiewicza 11, 09-100 Płońsk
    tel: 23 663 07 00, fax: 23 662 99 50
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek: 700 - 1500

  • MODR Warszawa oddział Radom

    Dyrektor Oddziału: Marcin Kaca

    ul. Chorzowska 16/18, 26-600 Radom,
    tel./fax 48 365 02 06 wew. 104
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 730 - 1530

  • MODR Warszawa Oddział Siedlce

    Dyrektor Oddziału: Józef Jan Romańczuk

    ul. Kazimierzowska 21, 08-110 Siedlce
    tel. 25 640 09 11, fax. 25 640 09 12
    e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

    Godziny urzędowania: poniedziałek - piątek, 700 - 1500

Copyright 2011 - 2024 MODR | Przeglądając stronę, akceptujesz naszą politykę prywatności.