Winnice, wiedza i inspiracje – wyjazd studyjny na Dolny Śląsk

Uprawa winorośli i produkcja wina - to motyw przewodni wyjazdu studyjnego, który odbywał się w dniach 30 czerwca - 2 lipca br.  Jego celem było zapoznanie uczestników z dobrymi praktykami w zakresie uprawy winorośli oraz zakładania przydomowej winnicy na Dolnym Śląsku.

Program był niezwykle zróżnicowany. Łączył w sobie wizyty w instytucji doradczej, winnicach o różnej skali i charakterze, a także w ogrodzie botanicznym. Każde z odwiedzanych miejsc prezentowało odmienne podejście do prowadzenia działalności rolniczej i winiarskiej – od dużych, dobrze rozwiniętych przedsiębiorstw, po kameralne, rodzinne gospodarstwa. Dzięki tej różnorodności można było zapoznać się z szerokim spektrum praktycznych rozwiązań, zarówno technologicznych, jak i organizacyjnych.

Tego typu wyjazdy studyjne – stwarzają okazję zapoznania się z zasadami funkcjonowania nowoczesnych i innowacyjnych gospodarstw, do bezpośredniego kontaktu z praktykami i wymiany doświadczeń.

Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

Doradcy DODR przedstawili działalność ośrodka, ze szczególnym uwzględnieniem wsparcia, jakie oferuje rolnikom – od doradztwa technologicznego, przez szkolenia - po pomoc w pozyskiwaniu funduszy unijnych. Uczestnicy zapoznali się z inicjatywami Ośrodka:  Dolnośląskim Targiem Rolnym, grupami tematycznymi, projektami realizowanymi przez grupy operacyjne EPI. Uczestnicy wyjazdu odwiedziła winnicę prowadzoną przy siedzibie DODR.

Odwiedzane gospodarstwa:

Winnice Jaworek

Winnice Jaworek – to jedna z najstarszych, największych i najbardziej renomowanych winnic w regionie. Grupa uczestników wyjazdu poznała jej historię, procesy technologiczne produkcji wina, specyfikę lokalnego terroir. Była też okazja do degustacji. Duże wrażenie zrobiła  infrastruktura turystyczna i enoturystyczna obiektu.

Wina Jaworek powstają w winiarni zlokalizowanej w zabytkowym, odrestaurowanym folwarku pochodzącym z 1903 roku, oddalonym o około 500 metrów od winnic. Obiekt został przystosowany do celów winiarskich na początku 2001 roku. W ramach modernizacji wnętrz wydzielono pomieszczenia produkcyjne, takie jak leżakownia, sala fermentacyjna oraz miejsce do butelkowania wina. Dodatkowo w obiekcie znajdują się: sala degustacyjna, klimatyczne patio do degustacji na świeżym powietrzu oraz piwniczka służąca do przechowywania gotowych win. Całość tworzy nie tylko funkcjonalną przestrzeń produkcyjną, ale także atrakcyjne miejsce dla enoturystyki.

Wina Jaworek zostały wpisane przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na listę produktów tradycyjnych, a w 2012 roku zostały wyróżnione certyfikatem Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego Dolny Śląsk. Winnice należą do „Dolnośląskiego Szlaku Kulinarnego – Smaki Dolnego Śląska”. Produkowane w winnicy wina zdobyły nagrody (w tym medale we wszystkich kolorach) na polskich, a także międzynarodowych konkursach winiarskich.

Winorośl uprawiana jest na dwóch działkach: większa, o powierzchni 15 ha, znajduje się w Miękini i graniczy od zachodu z rezerwatem przyrody Zabór - co zapewnia naturalną osłonę - natomiast mniejsza o powierzchni 3,5 ha – położona jest w Wińsku, na zachodnich stokach Wzgórz Trzebnickich. Dzięki łącznej powierzchni upraw, Winnice Jaworek należą do największych w Polsce. Wszystkie prace w winnicy wykonywane są ręcznie – od cięcia pędów na wiosnę po tzw. zielone zbiory latem, które polegają na redukcji ilości gron w celu uzyskania lepszej jakości owoców. Zbiory odbywają się ręcznie, a zebrane grona są starannie selekcjonowane. W uprawie znajdują się takie odmiany jak solaris, riesling, regent, pinot noir, chardonnay, cabernet cortis, zweigelt, pinot gris, monarch, gewürztraminer, muscat ottonel i inne.

Winnica Świdnicka

Położona jest na wzgórzach w okolicach Świdnicy. Sama nazwa odwołuje się do pobliskiej Świdnicy, której panorama doskonale widoczna jest ze wzniesień, na których rozpościerają się plantacje. Winnica nawiązuje do średniowiecznych tradycji regionu – upraw winorośli i produkcji wina, które były tak powszechne, że wino służyło wówczas jako środek płatniczy.

Z winnicy, położonej  na wysokości 255 m n.p.m.- rozciąga się wspaniały widok: od wschodu na Masyw Ślęży, od południa na majestatyczne Góry Sowie z Wielką Sową, a od zachodu na pasmo Gór Wałbrzyskich. Winnica Świdnicka zajmuje powierzchnię 3,65 ha, podzieloną na cztery działki, z których każda charakteryzuje się innym typem gleby. Ta mozaika warunków siedliskowych wpływa na unikalny charakter uprawianych tu winorośli. Na jednej z działek, z uwagi na strome ukształtowanie terenu, zastosowano tarasowy układ nasadzeń, co przywodzi na myśl południowoeuropejskie krajobrazy i stanowi dodatkową atrakcję wizualną.

Wizyta dostarczyła informacji na temat upraw winorośli na tym terenie, wyzwań związanych z pogodą i chorobami roślin czy rozwiązań z zakresu agrotechniki. Degustacja lokalnych win, połączona z wykładem o szczepach uprawianych w winnicy, dostarczyła wielu cennych informacji praktycznych.

Winnicę Świdnicką charakteryzuje różnorodność odmian – uprawiane są zarówno odmiany winiarskie – takie jak Chardonnay, Pinot Blanc, Pinot Gris, Pinot Noir, Oporto, Gewürztraminer, Rondo, Muskat czy Regent – jak i wiele odmian deserowych. Te ostatnie stanowią ponad połowę całego nasadzenia i obejmują szeroką paletę smaków i kolorów: od żółtych i różowych, przez czerwone i granatowe, aż po niemal czarne owoce, o smakach od delikatnie kwaśnych po wyraźnie słodkie.

Winnica Niemczańska

Rozciąga się na kilkuhektarowym terenie o bardzo korzystnym mikroklimacie. Południowe stoki, dobre nasłonecznienie oraz różnorodne gleby – od gliniastych po lessowe – sprzyjają uprawie wielu odmian winorośli. Wśród nich znajdują się zarówno klasyczne szczepy do produkcji wina, jak i mniej znane, ale bardzo dobrze adaptujące się do lokalnych warunków. Winnica wyróżnia się zarówno nowoczesnym podejściem do produkcji wina, jak i malowniczym położeniem. Uczestnicy zapoznali się z procesem zakładania młodej winnicy oraz planami jej rozwoju. Ciekawym punktem programu była prezentacja technologii ochrony winorośli oraz systemów nawadniania. Degustacja lokalnych win potwierdziła, że nawet młoda winnica może produkować trunki wysokiej jakości. W uprawie są m.in. odmiany takie jak Solaris, Regent, Johanniter, Rondo czy Cabernet Cortis, z których powstają aromatyczne wina białe, czerwone i różowe.

Jednym z elementów wizyty była też prezentacja Mobilnej Pilotażowej Linii Rozlewniczej, która powstała w ramach projektu Grupy Operacyjnej EPI – IQ Grape. Wprowadzono na rynek przełomowe, praktyczne narzędzie wspierające winiarzy z Dolnego Śląska. Umożliwia ono elastyczną, wydajną i higieniczną produkcję win bez konieczności inwestycji we własną linię rozlewu. Jest to samowystarczalny zestaw do rozlewu wina – dozuje, zamyka myje butelki i etykietuje je, zachowując pełne standardy higieniczne. Cały sprzęt zamontowano na specjalnym pojeździe, który przyjeżdża bezpośrednio do winnicy – co eliminuje potrzebę inwestycji i magazynowania maszyn.

Właściciel opowiedział o ekonomicznych aspektach prowadzenia przydomowej winnicy. Przedstawił kosztorys założenia 1 ha winnicy i wskazał kluczowe etapy i bariery związane z założeniem winnicy. Uczestnicy dowiedzieli się także o wsparciu jakie oferuje Stowarzyszenie Winnice Dolnośląskie, które obecnie zrzesza 38 winnic. Stowarzyszenie Winnice Dolnośląskie (SWD) zostało powołane w 2014 roku z misją łączenia dolnośląskich producentów wina gronowego i wspierania przywracania silnej tradycji winiarskiej w Polsce.

Działania SWD obejmują:

1. Promocję produkcji wina wysokiej jakości, szczególnie z małych, lokalnych winnic.
2. Rozwój enoturystyki — organizowanie festiwali, szlaków turystycznych i warsztatów, które przyciągają miłośników wina do regionu.
3. Edukację i wymianę wiedzy — szkolenia, warsztaty oraz spotkania branżowe podnoszą kwalifikacje winiarzy i promują innowacyjne technologie.
4. Współpracę ze stowarzyszeniami piwowarzy, co zaowocowało powstaniem Dolnośląskiego Szlaku Piwa i Wina — szlaku łączącego winnice i rzemieślnicze browary.

Członkowie SWD, czyli właściciele winnic, hotelarze i restauratorzy, wspólnie budują markę regionu — dzieląc się doświadczeniem, organizując wspólne wydarzenia (np. „Winiarze i Przyjaciele”) i wspierając się w  trudnych momentach (np. apel o pomoc po przymrozkach w 2024 roku).

 Arboretum Wojsławice

Ogród botaniczny, będący filią Uniwersytetu Wrocławskiego, zachwyca różnorodnością gatunkową i kompozycjami ogrodowymi. Arboretum znane jest z bogatego zbioru różaneczników i azalii, liliowców, bukszpanów, piwonii oraz rzadkich gatunków i odmian drzew oraz krzewów. W 2019 roku otwarto w nim Polski Ogród Milenijny, gdzie zgromadzono unikatową kolekcję odmian roślin polskiej hodowli oraz gatunki roślin zagrożonych, ginących i chronionych. rododendronach oraz o historycznym tle miejsca. Dla uczestników najważniejszym punktem był 10-hektarowy sad jako bank genów historycznych odmian.

Winnica Anna
Niewielka, rodzinna winnica obejmuje powierzchnię 3,5 ha, na których uprawiane są takie szczepy winorośli jak: Cabernet Cortis, Rondo, Regent, Solaris, Johanniter, a od 2020 roku także Pinot Noir i Chardonnay. Produkcja win w Winnicy Anna opiera się na metodach rzemieślniczych, bez dodatku cukru, stabilizatorów czy konserwantów.

Właścicieli przedstawili historię powstania winnicy, a także metody uprawy i produkcji wina w małej skali. Kameralna atmosfera i osobiste podejście właścicieli pozwoliły na bezpośrednią wymianę doświadczeń i zadawanie pytań. Degustacja lokalnych win zakończyła dzień w miłej i inspirującej atmosferze.

Winnica Anna znajduje się w pobliżu sieci szlaków rowerowych, utwardzonych dróg leśnych oraz lokalnych dróg, które ciągną się po urokliwych Wzgórzach Krośnickich. Winnica została wyróżniona tytułem „Miejsce Przyjazne Rowerzystom”, co oznacza, że oferuje specjalne udogodnienia dla turystów rowerowych. Do dyspozycji gości jest garaż lub zamykane pomieszczenie na rowery oraz myjka ciśnieniowa do ich czyszczenia. Winnica Anna oferuje również możliwość noclegu. Goście mogą korzystać z degustacji win w specjalnie przygotowanej sali, która pomieści do 50 osób, oraz zwiedzać winnicę i sady.

Podsumowanie

Wyjazd studyjny po dolnośląskich winnicach – dostarczył wiele praktycznej wiedzy i inspiracji, pozwolił poznać różnorodne metody uprawy winorośli, techniki produkcji wina oraz innowacyjne rozwiązania stosowane w regionie. To także nauka, jak teoria przekłada się na praktykę i jak ważna jest dbałość o każdy etap produkcji — od pielęgnacji winorośli po finalną degustację.

Wizyta w różnych winnicach, od dużych i nowoczesnych po rodzinne gospodarstwa, dała możliwość porównania podejść i lepszego zrozumienia specyfiki lokalnego rynku winiarskiego. Szczególnie cenne były także informacje o narzędziach wspierających rozwój branży, takich jak grupy operacyjne czy mobilna rozlewnia wina.

Dla uczestników zainteresowanych turystyką i agroturystyką duże znaczenie miały informacje o możliwościach łączenia produkcji wina z działalnością turystyczną, np. dzięki Winnicy Anna, która oferuje komfortowe noclegi oraz udogodnienia dla rowerzystów. To pokazuje, jak można rozwijać swoje gospodarstwo, przyciągając nowych klientów i poszerzając ofertę.

Wyjazd umożliwił uczestnikom zdobycie cennych doświadczeń, nawiązanie kontaktów oraz poznanie inspirujących przykładów, które mogą wykorzystać we własnej pracy lub inwestycjach. Takie praktyczne i bezpośrednie spotkania są niezastąpionym elementem rozwoju branży i podnoszenia jakości produkcji.

Wyjazd studyjny został zrealizowany w ramach operacji własnej pn. „Upowszechnianie wiedzy na temat uprawy winorośli jako sposobu na dywersyfikację źródeł dochodu w rolnictwie” w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich+ wpisanej do Planu Operacyjnego 2025, finansowanej ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich+” Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej, realizowanej przez Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Warszawie.

Celem operacji było zapoznanie uczestników z najnowszą wiedzą na temat założenia i prowadzenia winnicy oraz uprawy i pielęgnacji winorośli w polskich warunkach klimatycznych. Projekt miał na celu pokazanie założenia krok po kroku przydomowej winnicy jako dodatkowego źródła dochodu w gospodarstwie.