Przedstawiciele unijnych doradców w Poświętnem

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi we współpracy z Komisją Europejską i Instytutem Ochrony Zdrowia i Konsumentów - Wspólne Centrum Badawcze  w Isprze (Włochy) zorganizowało  w dniach 8-9 lutego 2011 r. konferencję ?System doradztwa rolniczego w Unii Europejskiej - propozycje reformy.?

Uczestniczyli w niej przedstawiciele organizacji doradczych z krajów UE, dyrektorzy ośrodków doradztwa rolniczego i Centrum Doradztwa Rolniczego, parlamentarzyści, przedstawiciele ARiMR, ANR, ARR oraz izb rolniczych. Unię Europejską reprezentował Vincenzo Angileri, przedstawiciel Europejskiego Centrum Badawczego w Isprze (European Commission, Joint Research Centre).

W czasie obrad dyskutowano na temat organizacji i zadań doradztwa rolniczego w kontekście nowych wyzwań i reformy Wspólnej Polityki Rolnej. Zapoznano również uczestników z oceną systemu doradztwa rolniczego w Unii Europejskiej (w skrócie  FAS – Farm Advisory System) na podstawie raportu Komisji Europejskiej.

Państwa członkowskie UE mają prawny obowiązek stworzenia krajowego systemu doradztwa rolniczego i zapewnienia doradztwa rolnikom. System doradztwa rolniczego (FAS) musi obejmować przede wszystkim zadania związane z zarządzaniem gruntami i gospodarstwem oraz  „ zasady dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska”. Celem tego systemu jest zwiększanie wiedzy rolników o wymogach prawnych UE. Rolnicy są  wspierani przez doradców w wypełnianiu wymogów związanych z ochroną środowiska, bezpieczeństwem żywności, zdrowiem i dobrostanem zwierząt.

Jak działa FAS?

FAS jest współfinansowany w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 -2013. Oznacza to, że rolnicy korzystający z usług doradczych służących poprawie ogólnych wyników gospodarstwa otrzymują wsparcie finansowe do 80 % kosztów kwalifikowanych każdej usługi doradczej (nie więcej jak 1500 euro). Rolnicy korzystają z FAS na zasadzie dobrowolności.

W UE system ten jest koordynowany i nadzorowany przez organy publiczne. Usługi doradcze wykonują różne podmioty - publiczne lub prywatne - spełniające określone warunki: zatrudniające wykwalifikowanych pracowników, posiadające odpowiednie zaplecze administracyjne i  techniczne, doświadczenie i wiarygodność w zakresie doradztwa rolniczego. Większość krajów ustaliła, że minimalne kwalifikacje doradcy są na poziomie wykształcenia wyższego.

We wszystkich krajach prowadzone jest indywidualne doradztwo rolnicze w gospodarstwach (jedynym wyjątkiem jest Anglia), są też praktykowane dyskusje w małych grupach rolników odbywające się na terenie gospodarstwa. System doradztwa rolniczego w UE przeznaczony jest dla wszystkich rolników, nie tylko dla tych, którzy otrzymują płatności bezpośrednie. Ważne jest aby wykazy doradców były przekazywane wszystkim rolnikom. Doradcy mają pełnić rolę „lekarza pierwszego kontaktu” kierując rolnika w razie konieczności do odpowiednich specjalistów.

Unia zmierza do dokonania wyraźnego rozdziału miedzy doradztwem a organami dokonującymi kontroli w zakresie przestrzegania wymogów wzajemnej zgodności. Komisja Europejska zaleca poprawę zarządzania systemem doradztwa rolniczego m.in. poprzez odpowiednie i regularne szkolenia doradców.

Nie mamy się czego wstydzić

Drugiego dnia konferencji zagraniczni goście poznawali system doradztwa rolniczego w Polsce  uczestnicząc w spotkaniach w Centrum Doradztwa Rolniczego Oddział w Radomiu lub w Mazowieckim Ośrodku Doradztwa Rolniczego Oddział Poświętne w Płońsku.

Działalność MODR zaprezentował dyrektor Ośrodka Sylwester Grotkowski, który na wstępie  dokonał krótkiej charakterystyki mazowieckiego rolnictwa i obszarów wiejskich. Na Mazowszu 97 % użytków rolnych znajduje się w gospodarstwach indywidualnych i  struktura gospodarstw zbliżona jest do przeciętnej w Polsce. Służby doradcze w województwie mazowieckim to 37 terenowych zespołów doradczych wchodzących w skład 6. oddziałów i centrali w Warszawie. Dyrektor Sylwester Grotkowski przedstawił za pomocą liczb, wykresów i diagramów zadania zrealizowane przez Ośrodek w roku 2010. Do najważniejszych należały:

- wdrażanie zasady wzajemnej zgodności, ocena gospodarstwa i opracowywanie planów dostosowania gospodarstw w zakresie cross-compliance-  (649 szkoleń z udziałem 12 220 rolników),

- doradztwo w zakresie pozyskiwania środków finansowych z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 -2013 (doradcy wykonali 30 905 wniosków z działań PROW oraz przeprowadzili 625 szkoleń, w których uczestniczyło 9 438 osób),

- doradztwo w zakresie ekonomiki rolnictwa (doradcy prowadzili 1540 książek rachunkowości wg polskiego FADN, wykonali 679 kalkulacji opłacalności produkcji,)

- rozwój agroturystyki i turystyki wiejskiej oraz rejestracja i promocja produktu regionalnego i tradycyjnego (współpraca i promocja 347 gospodarstw agroturystycznych),

- upowszechnianie technologii produkcji, ekologii i ochrony środowiska przyrodniczego zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich  (produkcja roślinna: 95 pokazów i 327 demonstracji: produkcja ogrodnicza 24 pokazy i 47 demonstracji; produkcja zwierzęca: 117 pokazów i 55 demonstracji. Z programu rolnośrodowiskowego przeprowadzono 158 szkoleń i sporządzono 1897 planów rolnośrodowiskowych),

- doradztwo w zakresie dywersyfikacji przychodów na wsi, 

- działalność szkoleniowa (3168 form szkoleniowych dla 51 844 rolników i mieszkańców wsi oraz  doskonalenie własnej kadry doradczej - 341 szkoleń dla 4071 osób),

- działalność wydawnicza (miesięcznik Wieś Mazowiecka i Agrobiznes – o rocznym nakładzie  64 830 egz. oraz różne wydawnictwa nieperiodyczne).

Prezentacja została wzbogacona o materiały w języku angielskim i została przyjęta z dużą uwagą przez unijnych gości.

Tak pracujemy w Poświętnem 

Następnie formy i metody pracy służb doradczych na rzecz rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich na przykładzie Oddziału Poświętne omówiła dyrektor Oddziału w Płońsku Agata Sosińska. W ramach systemu doradztwa rolniczego Oddział ten, podobnie jak pozostałe, wykonuje usługi doradcze dla rolników i dokonuje ocen gospodarstw. Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów objętych PROW 2007-2013 odbywa się poprzez:

- działania informacyjne na temat cross compliance,

- podpisanie umowy z rolnikiem, która obliguje doradcę do kompleksowej oceny gospodarstwa rolnego pod względem spełniania wymogów wzajemnej zgodności oraz spełniania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

- wypełnienie wniosku o pomoc finansową,

- usługi dodatkowe,

- wykonanie planu dostosowania gospodarstwa do wymogów wzajemnej zgodności,

- poświadczenie wykonanej usługi i złożenie wniosku o płatność.

Dyrektor Agata Sosińska przedstawiła zebranym priorytetowe zadania Oddziału. Mówiła o doradztwie i szkoleniach, doświadczeniach i demonstracjach na polu doświadczalnym, wspieraniu rozwoju przedsiębiorczości wiejskiej, promocji produktów tradycyjnych i regionalnych oraz innych działaniach. Podkreśliła również zakres i znaczenie prowadzenia doświadczeń polowych. W roku 2010 w Oddziale Poświętne założono 619 poletek doświadczalnych, na których zaprezentowano 24 technologie, uprawiano 288 odmian roślin oraz zrealizowano 3 doświadczenia ścisłe w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego ( będące podstawą tworzenia listy odmian zalecanych do uprawy na Mazowszu). Wspomniała też o Międzynarodowych Dniach Rolnictwa (Feldtage) w Niemczech, podczas których Ośrodek uczestniczył w konkursie europejskich technologii produkcji pszenicy ozimej i rzepaku. Zdjęciami zilustrowała ważniejsze imprezy organizowane przez Oddział Poświętne.

Ludzie od dobrej roboty

Zastępca dyrektora MODR Grażyna Opolska - prowadząca tę konferencję - przedstawiła gościom kierowników zespołów wskazując zakres ich zadań. Są to Ewa Strzeszewska – kierownik Zespołu Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa, Ewa Przybysz – kierownik Zespołu Ekonomiki, Danuta Arcipowska – kierownik Zespołu Przedsiębiorczości, Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki oraz Marianna Kardas – kierownik Zespołu Metodyki Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw. Pracownicy, chcąc pokazać efekty współpracy z mieszkańcami obszarów wiejskich, zorganizowali stoisko gospodarstw agroturystycznych, degustację produktu tradycyjnego i lokalnego, ekspozycję rękodzieła miejscowych twórców i artystów oraz wyrobów wytwarzanych przez młodzież w ramach działalności Klubów 4H.

Na poprawę warunków życia i prowadzenia działalności gospodarczej na wsi mają wpływ doradztwo prowadzone przez Ośrodek, ale także aktywizacja mieszkańców i budowanie kapitału społecznego będące domeną Lokalnej Grupy Działania – Przyjazne Mazowsze (organizacji pozarządowej na terenach wiejskich). Wystawę zorganizowały specjalistki z Zespołu GWiA - Daniela Makowska i Zenona Szostek.

Podsumowując tę część konferencji Barbara Odrobińska - główny specjalista w Departamencie Doradztwa Oświaty i Nauki Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi złożyła gospodarzom podziękowanie, podkreślając jednocześnie bogaty dorobek najstarszego ośrodka doradczego w Poświętnem. Unijni goście wyrazili swoje uznanie dla szerokiego zakresu działań polskich doradców.  Podziękowali również za interesujące informacje z zakresu organizacji i zadań doradztwa w Polsce, mogące być przydatnymi w tworzeniu ogólnych zasad funkcjonowania doradztwa.

Podsumowując tę część konferencji Barbara Odrobińska - główny specjalista w Departamencie Doradztwa Oświaty i Nauki Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi złożyła gospodarzom podziękowanie, podkreślając jednocześnie bogaty dorobek najstarszego ośrodka doradczego w Poświętnem. Unijni goście wyrazili swoje uznanie dla szerokiego zakresu działań polskich doradców.  Podziękowali również za interesujące informacje z zakresu organizacji i zadań doradztwa w Polsce, mogące być przydatnymi w tworzeniu ogólnych zasad funkcjonowania doradztwa.

Wizyta w gospodarstwie

Praktyczne aspekty współpracy doradców z rolnikami zagraniczni goście poznali wizytując gospodarstwo pana Jarosława Drogosza z gminy Płońsk. Rolnik ten, wraz z żoną Elżbietą, od 20 lat prowadzi gospodarstwo rolne o powierzchni 50 ha. W ostatnich latach zajmuje się produkcją bydła mlecznego w systemie wolnostanowiskowym, gdzie legowiska pościelone są pociętą słomą. Stado liczy 130 szt., w tym 60 krów mlecznych. Wydajność mleka w roku 2009 wynosiła 9700 l, a od najlepszych sztuk kształtowała się na poziomie 13500 l.

Pan Jarosław Drogosz jest już drugim pokoleniem (w tym gospodarstwie)  współpracującym z naszym Ośrodkiem. Podczas wizyty gości podkreślał korzyści płynące ze współpracy z Oddziałem Poświętne w zakresie stosowana optymalnej technologii produkcji mleka, odpowiedniego żywienia i modernizacji gospodarstwa. Unijni przedstawiciele organizacji doradczych pytali o warunki utrzymania bydła, o aspekty ekonomiczne produkcji mleka (koszt wyprodukowania 1 l mleka, cenę skupu oraz o to czy w koszty produkcji jest wliczona praca gospodarza i na jakim poziomie, a poza tym jak przedstawia się rotacja w stadzie, jak wygląda przechowywanie obornika i gnojowicy). Odpowiadając na te i innych pytań pan Drogosz podkreślił znaczenie pomocy doradców w przeobrażeniach gospodarstwa. Zaznaczył, że Ewa Skrzeszewska - kierownik Systemu Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa z Oddziału w Poświętnem - pomagała mu w opracowaniu danych produkcyjnych charakteryzujących jego gospodarstwo. Wyniki swojej pracy prezentował w trakcie Dni Przedsiębiorcy Rolnego w Poznaniu. Rolnik ten bardzo ceni wiedzę i korzyści wynikające ze współpracy z doradami.

Podsumowanie

Efektem ożywionych rozmów prowadzonych na koniec spotkania w gospodarstwie była wymiana opinii na temat warunków gospodarowania oraz przyszłości produkcji mleka w UE.  W dyskusji aktywny udział wzięli dyrektorzy: Grażyna Opolska i Wojciech Rzewuski, którzy odpowiadali na szczegółowe pytania gości dotyczące uregulowań prawnych i ogólnej sytuacji w rolnictwie polskim. Bardzo miłe przyjęcie ze strony gospodarzy i wyjątkowa umiejętność dzielenia się swym doświadczeniem sprzyjały sympatycznej atmosferze spotkania. Vincenzo Angileri, przedstawiciel Europejskiego Centrum Badawczego był pod wielkim wrażeniem tego, co zobaczył w MODR. Powiedział: - Zrozumiałem, że doradztwo rolnicze to duże więcej niż tylko cross-compliance. Dziękuję za świetną  organizację pobytu w MODR.

Rzeczywiście trzeba przyznać, że organizatorzy dołożyli wszelkich starań, aby przedstawicieli organizacji doradczych w  UE  przyjąć ze słowiańską życzliwością i staropolską gościnnością.

Małgorzata Najechalska

Przyg. A.D.
Zdj. Bożena Chądzyńska