Sianokiszonka w żywieniu bydła mlecznego

Podstawowymi paszami w żywieniu krów w gospodarstwach produkujących mleko są kiszonki, sianokiszonki i pasze treściwe.

Konserwowanie zielonek poprzez zakiszanie jest dominującą metodą gromadzenia pasz dla bydła, zwłaszcza na okres żywienia zimowego.

Na wartość odżywczą kiszonki wpływa jakość surowca, który został poddany zakiszaniu oraz to, czy proces zakiszania przebiegł prawidłowo.

O wartości i jakości paszy z użytków zielonych decyduje skład botaniczny runi łąkowej. Najbardziej wartościowym surowcem do zakiszania jest mieszanka traw z motylkowatymi. Udział motylkowatych na poziomie 20-40% w takiej mieszance pozwala na zwiększenie udziału białka w plonie, poprawia również zawartość makro- i mikroelementów w paszy. Rośliny motylkowate zwiększają też strawność paszy i zmniejszają konieczność nawożenia gleby azotem (dzięki pobieraniu azotu atmosferycznego). Natomiast zioła poprawiają smakowitość i wzbogacają paszę w makro- i mikroelementy.

Warunki uzyskania dobrej sianokiszonki

Najlepszym i najbardziej ekonomicznym sposobem wykorzystania runi łąkowej jest zakiszanie. Dobrze sporządzona sianokiszonka jest gwarantem sukcesu żywieniowego
i pozwala na osiągnięcie wysokiej wydajności mlecznej. Sianokiszonka to pasza, rodzaj kiszonki przygotowanej z roślin podsuszanych o zawartości 40-60% suchej masy.

Zielonki przeznaczone do zakiszenia powinny być koszone w takiej fazie rozwojowej, aby miały wysoką wartość pokarmową i dawały najwyższy plon strawnych składników pokarmowych z jednostki powierzchni. Optymalnym terminem koszenia użytków zielonych jest stadium kłoszenia się traw lub pełnia pączkowania roślin motylkowatych. Opóźnienie tego terminu powoduje zmniejszenie w roślinach ilości białka ogólnego a zarazem zwiększenie ilości włókna strawnego.

Najkorzystniejsze jest koszenie popołudniowe ze względu największą koncentrację składników pokarmowych, zwłaszcza węglowodanów. Na jakość traw wpływa również wysokość koszenia. Zaleca się koszenie na wysokości od 5 do 8cm. Pozwala to na prawidłowy odrost runi po zbiorze oraz ograniczenia zanieczyszczeń zielonki.

Ważnym elementem udanej sianokiszonki jest też właściwa wilgotność zakiszanego surowca. Świeże trawy źle się zakiszają. Dzieje się to dlatego, że zawierają dużo wody
i związków białkowych a mało cukrów - nieodzownych w procesie zakiszania. W kiszonce powstaje wówczas kwas octowy o intensywnym zapachu, co powoduje, że jest ona niechętnie zjadana przez zwierzęta.

Co sprzyja zakiszaniu?

Zielonki podsuszone na pokosie kiszą się łatwiej, dają dobrą i trwałą kiszonkę i nie ma
w nich strat składników pokarmowych związanych z wypływającym sokiem kiszonkowym. Powinny być podsuszone do zawartości 35-40 % suchej masy. Można to osiągnąć dwudniowym podsuszaniem, a w sprzyjających warunkach po tylko jednym dniu podsuszania. W tym przedziale zawartości suchej masy w ugniecionym materiale rozwijają się głównie bakterie kwasu mlekowego, natomiast zahamowana jest działalność bakterii fermentacji octowej i masłowej.

Podsuszoną zielonkę można zbierać np. prasami belującymi, owijać folią w celu izolacji od powietrza, można sporządzać ją w silosach lub na pryzmach, a w trakcie sporządzania dodawać dodatki kiszonkarskie stymulujące fermentację mlekową. Są to najczęściej preparaty o dużej zawartości łatwo fermentujących węglowodanów: cukier, melasa, śruty zbożowe oraz preparaty chemiczne
i biologiczne (np. bakterie kwasu mlekowego, które ułatwiają proces zakiszenia poprzez opanowanie środowiska w pierwszych godzinach fermentacji).

Wybierając technologię zbioru bierzemy pod uwagę jakość uzyskanej paszy i efekty żywienia oraz koszty produkcji i organizacji pracy.

Zalety podawania sianokiszonki

Wysokiej jakości sianokiszonka jest źródłem suchej masy, białka, składników mineralnych
i witamin. Karmione nią mogą być wszystkie rodzaje bydła. Podawanie sianokiszonek w okresie zasuszania krów zapobiega ich nadmiernemu zatuczaniu i występowaniu
- po wycieleniu - chorób przemiany materii (ketozy). Sianokiszonka charakteryzuje się stałą wartością pokarmową, która w przeciwieństwie do zielonek nie zmienia się wraz ze zmianą warunków pogodowych oraz w miarę starzenia się roślin. Przy podawaniu sianokiszonki dobrej jakości łatwiejsze staje się bilansowanie dawek pokarmowych i może ulec zmniejszeniu udział pasz treściwych.
W gospodarstwach specjalizujących się w chowie krów z dużym udziałem rasy HF żywienie powinno być oparte właśnie o kiszonki i sianokiszonki o podwyższonej zawartości suchej masy, charakteryzujące się wysokimi walorami smakowymi i dietetycznymi.

Jadwiga Bachanek

Oprac. A.D.